De mondkapjesplicht geldt op specifieke drukke plekken voor iedereen van dertien jaar en ouder. De verplichting is een aanvulling op de huidige coronamaatregelen, zoals de anderhalvemeterregel.

Het Openbaar Ministerie laat dinsdagavond aan NU.nl weten dat er voorlopig nog geen boetes zullen worden uitgeschreven bij het overtreden van de mondkapjesregels. "Er zal in eerste instantie coachend worden gehandhaafd door de boa's en gebiedsregisseurs. Mensen worden gewaarschuwd in gebieden waar het verplicht is en gevraagd te vertrekken."

Alleen bij excessen wordt overgaan tot het opstellen van een proces-verbaal. Dat kan leiden tot een boete van 390 euro. Mocht het waarschuwen geen effect hebben, dan zullen wel boetes worden uitgeschreven. De hoogte van de boete zal in beide steden 95 euro zijn.

In Amsterdam wordt het dragen van een mondkapje verplicht in het Wallengebied, de winkelstraten Kalverstraat en Nieuwendijk en op de markten op Plein '40-'45 en de Albert Cuypstraat.

In Rotterdam geldt dat voor de winkelgebieden in het centrum (Lijnbaan, Meent, Nieuwe Binnenweg en Coolsingel) en de markten op het Visserijplein, Afrikaanderplein en de Binnenrotte. Ook in de overdekte winkelcentra Alexandrium en Zuidplein wordt het dragen van een mondkapje verplicht. Mogelijk worden de winkelcentra Keizerswaard en Binnenhof hier nog aan toegevoegd.

De gemeente Rotterdam zei eerder in navolging van burgemeester Ahmed Aboutaleb te geloven dat de lokale mondkapjesplicht wettelijk is en dat deze niet door de rechter onwettig zal worden verklaard. Ook de gemeente Amsterdam verklaart dat een lokale noodverordening voldoende is.

Het is niet bekend of Rotterdam ook een noodverordening zal invoeren. De Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond was dinsdagavond nog niet bereikbaar voor een reactie.

Toch is de mondkapjesplicht volgens Jan Brouwer, hoogleraar Recht en samenleving aan de Rijksuniversiteit Groningen, nog steeds onwettig. "In een lokale noodverordening mag worden afgeweken van de wet, maar niet van de grondwet."

Het verplichten van een kledingstuk, zoals een niet-medisch mondkapje, is volgens hem in strijd met artikel 10 van de Grondwet (het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer). Om dat aan te passen, is een aanpassing van de wet nodig. "Het boerkaverbod kon ook niet op gemeentelijk niveau geregeld worden, daar is een landelijke wet voor nodig."

"Of een rechter de mondkapjesplicht ook daadwerkelijk gaat verbieden, hangt van de juridische interpretatie af", aldus Brouwer. "Ik denk dat de kans 90 procent is dat een rechter dit onwettig verklaart en 10 procent dat een rechter dit verbod binnen de redelijkheid vindt."