IJsland heeft een aantal natuurlijke voordelen in een pandemie: het is een afgelegen eilandnatie met een beperkt aantal 'toegangspoorten' en dezelfde bevolkingsomvang als de gemeente Utrecht. Maar ook snel optreden door de regering en een voortvarend testbeleid behoedden de Atlantische eilandnatie voor het ergste in de coronacrisis.

De IJslandse autoriteiten traden in een vroeg stadium voortvarend op. Reizigers die in IJsland arriveerden werden al een maand voordat de eerste besmetting op het eiland werd vastgesteld in quarantaine geplaatst en getest. Daarnaast zette de regering campagnes op om burgers te bewegen hun handen vaak te wassen en sociale afstand te bewaren.

Vanaf het begin van de uitbraak werd streng contactonderzoek gedaan. Met succes, zei de IJslandse chef-epidemioloog Thorolfur Gudnason begin deze maand. Volgens Gudnason was 60 procent van de mensen bij wie een besmetting werd vastgesteld al in thuisisolatie, omdat bekend was dat ze contact hadden gehad met een coronapatiënt. Uiteindelijk kregen zo'n twintigduizend mensen opdracht hun woning niet te verlaten.

IJsland wist een strenge lockdown te vermijden. Basisscholen bleven open, net als sommige restaurants en cafés. Er werden wel maatregelen genomen om social distancing te bevorderen, zoals de begrenzing van het aantal aanwezigen in een horecagelegenheid en een 2-meterregel. Tot een dwingend 'blijf thuis'-advies kwam het niet. Bij grotere uitbraken, bijvoorbeeld die in een paar kleine dorpen, werden plaatselijke lockdowns ingesteld, zodat de gezondheidsdiensten tijd kregen om ze in kaart te brengen.

Het middelbaar en hoger onderwijs in IJsland ging begin deze maand weer van start en bijna alle bedrijven (met uitzondering van kroegen, sportscholen en zwembaden) mochten ook heropenen. Het maximumaantal aanwezigen werd uitgebreid van twintig naar honderd.

Snel optreden dankzij korte lijntjes

De lijnen tussen de IJslandse maatschappij en politiek zijn kort - iedereen kent iedereen - waardoor de IJslandse regering in noodsituaties zonder veel bureaucratische rompslomp kan optreden.

Dat gebeurde bijvoorbeeld begin maart, nadat Kári Stefánsson, directeur van het biofarmaceutische bedrijf deCODE genetics, een radioreportage over de sterftecijfers in China hoorde. Op dat moment waren in IJsland nog maar drie besmettingen vastgesteld. Hij belde de directeur van het IJslandse RIVM, het Bureau voor Gezondheid, en haalde haar binnen een paar uur over om in samenwerking met zijn bedrijf een grootschalige testoperatie op te zetten.

Niet om mensen met symptomen of in quarantaine te screenen, want dat gebeurde al in de ziekenhuizen, maar om inzicht in de verspreiding van het coronavirus te krijgen, door middel van een representatieve dwarsdoorsnede van de bevolking.

De IJslandse regering maakte begin deze maand bekend binnen zes weken bijna 50.000 mensen te hebben getest, 13 procent van de totale IJslandse bevolking, meer dan elk ander land ter wereld. Het bevolkingsonderzoek door deCODE vond tientallen besmettingsgevallen, waarvan een groot deel asymptomatisch.

Eiland is petrischaal voor corona-onderzoek

Grootschalig testen helpt IJsland niet alleen de verspreiding van het coronavirus onder controle te houden, het biedt wetenschappers ook waardevolle inzichten in de karakteristieken van het jonge virus - hoe het zich verspreidt, hoe het muteert. Het eiland toont zich een goede plek voor corona-onderzoek.

De voorlopige onderzoeksresultaten laten bijvoorbeeld zien dat 0,6 procent van de IJslandse bevolking in de categorie 'stille dragers' viel; mensen met geen of heel milde symptomen. Een derde van hen lijkt iemand anders te hebben besmet, wat erop lijkt te duiden dat ook asymptomatische patiënten het virus overdragen, al zij het minder vaak dan mensen met symptomen.

Het totale aantal bevestigde coronabesmettingen in IJsland bedroeg dinsdag 1.801. Het sterftecijfer is met tien doden opvallend laag. Sinds het begin van deze maand zijn er drie nieuwe ziektegevallen vastgesteld: één op 2 mei en twee op 6 mei.

Uitzicht vanaf het Zwarte Strand in het zuiden van IJsland. De belangrijke toeristische sector op het eiland lijdt sterk onder de coronacrisis. (Foto: Pro Shots)

IJslands toerisme krijgt wel klappen

De coronacrisis mag op het gebied van volksgezondheid meevallen in IJsland, maar de eilandstaat onder de poolcirkel komt niet helemaal met de schrik vrij. De IJslandse economie is voor een groot deel afhankelijk van het toerisme, een sector die nog enige tijd plat zal blijven liggen.

IJsland isoleert zich momenteel van de rest van de wereld - en een trip naar spectaculaire geisers is een stuk minder aanlokkelijk als die voorafgegaan moet worden door een quarantaine van twee weken.

Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.