"Het virus is niet weg. Weer meer ziekenhuisopnames, weer meer ic-opnames: het kan. Want zolang er geen vaccin is, of een behandeling, is het virus onder ons en zullen mensen ziek worden", aldus De Jonge tijdens de persconferentie over het versoepelen van de coronamaatregelen. Waar de minister het eerder vooral over een vaccin als oplossing had, lijkt er nu ook hoop te worden gevestigd op een behandeling.

Dat vaccin is niet gegarandeerd, zegt Marion Koopmans, hoofd viruswetenschappen bij het Erasmus MC. "Van vaccins is bekend dat het jaren kan duren voordat het geproduceerd kan worden."

Dat beaamt Frits Rosendaal, hoogleraar klinische epidemiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum. "Het is fijn dat er zoveel mensen met vaccins bezig zijn, maar het duurt lang om ze uiteindelijk in een doosje te krijgen. Er zijn een aantal ziektes waar we goede vaccins voor hebben, maar voor bijvoorbeeld ebola heeft het jaren geduurd."

Het ontwikkelen van nieuwe behandelingen heeft, net als het ontwikkelen van een vaccin, een lange looptijd. Op het moment is er nog geen bewezen behandeling tegen COVID-19.

Daarom wordt er door zowel Rosendaal als Koopmans hoopvol gekeken naar bestaande behandelingen. Zo onderzoekt onder meer het Erasmus MC in samenwerking met andere ziekenhuizen of patiënten sneller beter worden als ze antistoffen krijgen toegediend. De gedachte is dat genezen coronapatiënten met hun plasma mogelijk anderen kunnen helpen. Plasma is het vloeibare deel van het bloed, waar de bloedcellen in drijven en ook de antistoffen in zitten.

In april heeft in het ziekenhuis de eerste persoon bloedplasma met antistoffen toegediend gekregen. "Op dit moment zijn er zo’n vijftig mensen behandeld", vertelt Koopmans.

Uiteindelijk moeten zo’n 426 coronapatiënten gaan meedoen aan het onderzoek, waarvan de eerste resultaten nog op zich laten wachten. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) begint maandag met eenzelfde soort studie.

De positieve besmettingscijfers van de afgelopen weken kunnen dit soort onderzoeken mogelijk bemoeilijken, plaatst Koopmans als kanttekening. "Het is positief nieuws dat er minder coronapatiënten in de ziekenhuizen liggen, maar daardoor duren dit soort onderzoeken ook langer. Het is daarom belangrijk dat er voor dit soort onderzoeken samen wordt gewerkt met andere ziekenhuizen, nationaal en internationaal."

Naast het toedienen van bloedpasma met antistoffen loopt er in de Verenigde Staten een onderzoek naar remdesevir. Dit antivirale geneesmiddel is oorspronkelijk ontwikkeld tegen ebola, maar bleek hiertegen niet echt effectief. Onderzoekers hopen dat het wel werkt tegen het coronavirus.

Het middel blijkt volgens de producent met name effectief wanneer het vroegtijdig aan coronapatiënten gegeven wordt. Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), dat bepaalt of een geneesmiddel de Europese markt op mag, besloot vorige week het middel extra snel te zullen beoordelen. Zowel Koopmans als Rosendaal zijn echter voorzichtig.

"Ik weet nog niet of het veel gaat opleveren, want ik hoor wat tegenstrijdige geluiden. Ik zou eerst willen zien wat de uitkomsten van de studies zijn op basis van volledige analyses", aldus Koopmans.

Een andere recente ontdekking die in de toekomst kan leiden tot een betere behandeling is dat minstens een derde van de coronapatiënten op de intensive care problemen krijgt door trombose.

"We zien twee dingen", vertelt Rosendaal, die tevens gespecialiseerd is in trombose. "Bij veel mensen die lang op de intensive care liggen, ontstaan bloedstolsels in hun benen omdat het bloed niet stroomt. Deze propjes komen terecht in de longen, waardoor ze een longembolie krijgen. Aan de andere kant zien we ook dat de bloedstolsels meteen in de longen ontstaan." Stollingsproblemen maken de ziekte COVID-19 een stuk riskanter.

Volgens Rosendaal is het goed om te weten dat er waarschijnlijk een link is tussen COVID-19 en trombose. "We kunnen met de kennis die we hebben de stollingen stoppen met antistollingsmiddelen. Er kan nu bijvoorbeeld gekeken worden of we die preventief kunnen toedienen, om zo de complicaties te verminderen."

Het kan echter ook zo zijn dat de stollingen niet te behandelen blijken, gezien de agressiviteit van het virus. "Je kan niet eindeloos bloedverdunners toedienen, want dan krijgt de patiënt bloederziekte."

Wat de uitkomsten van de in dit stuk genoemde onderzoeken ook mogen zijn: duidelijk is dat er niet alleen hoop is voor een goed vaccin, ook een behandeling is een mogelijk scenario om uit de coronacrisis te komen. Volgens Koopmans is het verstandig om op allebei in te blijven zetten. "Bij mensen waar je de meeste impact ziet gaat immuniteit opwekken lastig. Ik zou op beide inzetten."

"Een behandeling zou een belangrijk deel van de oplossing kunnen zijn, maar in hoeverre daarmee dan ook maatregelen versoepeld kunnen worden hangt af van de specifieke behandeling en de andere omstandigheden van dat moment", laat het ministerie van Volksgezondheid, Sport en Welzijn in een reactie weten.

Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.