Het eerste resultaat van het onderzoek naar het aantal Nederlanders met antistoffen tegen het coronavirus riep veel vragen op bij NU.nl-lezers. Een uitleg van hoe dit onderzoek wordt gedaan.

Jaap van Dissel, directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIMV), zei afgelopen donderdag in de Tweede Kamer op basis van voorlopige onderzoeksresultaten dat ongeveer 3 procent van de bloeddonoren antistoffen tegen het coronavirus heeft aangemaakt.

Via ons reactieplatform NUjij kregen we meerdere vragen over het onderzoek waar deze uitspraak op gebaseerd is. Lezers vroegen zich af of het wel representatief en betrouwbaar is.

Wat zijn antistoffen?

Sanquin voert het onderzoek waar Van Dissel over sprak uit en onderzoekt hoeveel Nederlandse bloed- en plasmadonoren antistoffen tegen het coronavirus hebben aangemaakt. Antistoffen worden door het immuunsysteem aangemaakt als reactie op een lichaamsvreemde stof, zoals een virus of een bacterie. Als iemand voldoende antistoffen van de juiste soort heeft aangemaakt, kan diegene waarschijnlijk voor een langere periode niet meer ziek worden door het coronavirus.

De antistoffentest van Sanquin is een andere test dan de test die nu door de GGD wordt gebruikt bij zorgpersoneel en andere mogelijke COVID-19-patiënten. De test van de GGD spoort de aanwezigheid van het virus op met monsters uit de keel en neus en vertelt of iemand op dat moment besmet is met het coronavirus. De test van Sanquin wordt uitgevoerd nadat iemand hersteld is van het coronavirus.

Is de test een momentopname?

De gedeelde voorlopige onderzoeksresultaten zijn gebaseerd op vierduizend bloed- en plasmadonaties van 1 tot en met 8 april. Je mag alleen bloed of plasma doneren als je in de afgelopen twee weken geen klachten hebt gehad die bij COVID-19 passen.

Dat betekent dat mensen die eind maart of begin april ziek waren door het coronavirus niet hebben gedoneerd tijdens de onderzoeksperiode. De mensen die wel ziek zijn geweest door het coronavirus en in de eerste week van april mochten doneren, zijn dus waarschijnlijk begin maart of eind februari besmet geraakt.

Het onderzoek is daarmee een momentopname. Deze week zullen de definitieve resultaten van het onderzoek dat in de eerste week van april plaatsvond, worden gedeeld. Sanquin verwacht dat het resultaat hetzelfde blijft: dat 3 procent van de donoren antistoffen tegen het coronavirus heeft aangemaakt.

Half mei wordt het onderzoek waarschijnlijk herhaald. Een woordvoerder van Sanquin legt uit dat dit wordt gedaan om te kijken hoe immuniteit tegen het coronavirus zich in Nederland ontwikkelt.

Hoe betrouwbaar is de test?

De antistoffentest is niet 100 procent betrouwbaar. In sommige gevallen heeft iemand volgens de uitslag van de test antistoffen tegen het coronavirus aangemaakt, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is. Sanquin legt uit dat het weet hoe vaak dit gebeurt, doordat het met de antistoffentest ook bloed uit zijn archief heeft onderzocht waarvan het zeker wist dat het niet besmet kon zijn met het coronavirus, omdat dit bloed was gedoneerd vóór de uitbraak van het coronavirus.

Op groepsniveau kan Sanquin hierdoor corrigeren voor de onnauwkeurigheid van de test. Dit zorgt er volgens Sanquin voor dat het percentage dat als resultaat gedeeld wordt betrouwbaar is. Vanwege de onnauwkeurigheid kan alleen geen individuele uitslag worden gegeven aan de donoren. De onderzoekers kunnen namelijk niet met zekerheid zeggen bij wie de test terecht een positieve uitslag gaf en bij wie niet.

Is het onderzoek wel representatief?

Meerdere mensen op NUjij vroegen zich af of je op basis van onderzoek onder bloed- en plasmadonoren wel kan zeggen hoeveel Nederlander antistoffen hebben aangemaakt. Dit kan inderdaad niet precies. Donoren zijn niet representatief voor heel Nederland, omdat bijvoorbeeld jongeren onder de 18 jaar en ouderen boven de 79 jaar geen bloed mogen doneren.

Maar Sanquin verwacht dat donoren wel ongeveer even vaak worden blootgesteld aan het virus als niet-donororen, omdat het coronavirus zich voornamelijk via de lucht verspreidt. Het is dus wel relevant om te weten hoeveel donoren antistoffen hebben aangemaakt tegen het coronavirus, omdat dit waarschijnlijk een goede aanwijzing is voor het aantal Nederlanders dat antistoffen heeft aangemaakt. Bovendien is het volgens Sanquin op dit moment het enige grootschalige onderzoek in Nederland naar het aantal mensen met antistoffen.

Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.