Wat zijn volgens u de belangrijkste aanknopingspunten die nu beschikbaar zijn om een vaccin tegen corona te ontwikkelen?

"Elke dag lees je wel een bericht dat wetenschappers iets nieuws ontdekt hebben tegen het coronavirus. Maar dat gaat echt alleen om bevindingen op laboratoriumschaal. Simpel gezegd: in kleine kweekflesjes wordt gekeken of ze het virus kunnen remmen of dat ze een prototype vaccin kunnen maken en het effect ervan op het virus kunnen uitlezen. Maar dat is heel ver weg van een product dat bij de mens kan worden toegepast."

Wat is de betekenis van de ontdekking van een antilichaam tegen het coronavirus door onderzoekers van het Erasmus MC?

"Het Erasmus MC heeft een antistof tegen het virus ontwikkeld. Er is nu alleen maar bewijsvoering dat het eventueel zou kunnen werken. Maar dat betekent niet dat we die al kunnen toepassen. Je kunt mensen absoluut niet vol gaan spuiten met zo'n preparaat. Je gaat iets toedienen aan iemand die heel erg ziek is. Als je niet genoeg weet van de werking van het product, zou het de ziekte kunnen verergeren. Je moet ook weten of de patiënt andere ziektes heeft en hoe de stof daarop reageert."

Welke behandeling heeft de voorkeur?

"Het traditionele vaccin. Je kan relatief snel in een laboratorium op grote schaal dierproeven doen en in een preklinische fase laten zien dat het werkt. Maar dan moet je de volgende stap naar de veiligheid van het vaccin nog maken: de zuiverheid, de kwaliteit en de dosis voor de toediening. Je moet uitvinden hoe je het product kan opschalen van laboratoriumschaal naar grote bioreactoren. In welke vorm wil je en kan je de vaccins aanbieden? Vloeibaar? Gevriesdroogd? Er komt echt heel veel bij kijken voordat een vaccin de markt op kan. Ik denk dat het nog minstens anderhalf tot twee jaar duurt voordat we een goed vaccin tegen corona hebben."

Dus wat dan?

"In eerste instantie moeten we de verspreiding van het virus zo veel mogelijk beperken: om tijd te winnen en de druk op de ziekenhuizen te verlagen. De optie die rest is dat je kijkt hoe we de mensen die zijn opgenomen met het coronavirus zo goed mogelijk kunnen helpen. Wat kun je toedienen om het virus af te remmen bij mensen die niet goed meer kunnen ademen omdat hun longen geïnfecteerd zijn? De middelen daarvoor zijn nu nog te beperkt. Maar hopelijk hebben we daarvoor snel medicijnen beschikbaar. Daar wordt heel hard aan gewerkt."

Welke stappen moet je doorlopen voor een vaccin tegen corona klaar is?

"Een van de ideeën is bijvoorbeeld dat je het virus gaat kweken en gaat inactiveren of anders gezegd: afdoden. Daarbij moet je de eiwitstructuur die het vaccin effectief maakt behouden. Voordat je gaat afdoden, moet je kijken hoe je dat doet. Ook moet je ervoor zorgen dat het afgedode virus de immuniteitsrespons behoudt. Dan ga je zoeken naar een geschikt proefdier waarop je het vaccin kunt testen. Als dat lukt, ga je naar de volgende fase."

Hoelang duurt die eerste fase?

"Sowieso een aantal maanden. We weten niet of het lang gaat duren omdat we nog te weinig van dit virus weten. Griep komt altijd terug omdat de eigenschappen van het virus jaarlijks kunnen veranderen. Van dit coronavirus denken we dat het een stabiel virus is, dat weinig verandert. Er zijn een heleboel verschillende coronavirussen en die veranderen veelal niet. Maar dit is weer een andere tak van de coronafamilie, dus daar moeten we apart naar kijken. "

Welke fase komt na het testen op muizen?

"Dan moet je gaan testen op andere dieren, die dichter bij de mens staan. Dat duurt minimaal drie maanden. Daarna moet je kijken welke dosis een patiënt moet krijgen. Je gaat dan kijken hoelang na het toedienen van een dosis de stof nog aanwezig is in het lichaam. Als dat lang is, betekent dit dat je immuniteit hebt opgebouwd."

Kan het proces om het vaccin te maken worden versneld?

"Het moet absoluut veilig zijn voor gebruik door mensen. Alle ontwikkelingen in het verleden hebben laten zien dat mensen niet geneigd zijn om de zekerheden van de bestaande procedures op te geven."

Stel dat het ontwikkelproces wel wordt versneld: wie zou dat dan besluiten?

"De overheden van de verschillende landen. De WHO geeft alleen adviezen. Die zijn niet landenspecifiek. Het zijn tegenwoordig toch vooral farmaceutische bedrijven die vaccins ontwikkelen. De klinische studies kun je niet echt versnellen. Als je het vaccin bij de mensen inspuit, moet je zeker weten dat het geen bijwerkingen heeft. Wel zou je de productieprocessen kunnen versnellen door de inzet van meer mensen "

Is er ook een kans dat het niet lukt om een vaccin of remmend medicijn te maken?

"Als je ziet hoeveel bedrijven er nu mee bezig zijn, zou het moeten lukken. Het is ook gelukt om hiv te remmen. Aids is nu een chronische ziekte."