De Italiaanse autoriteiten proberen naarstig grip te krijgen op de verspreiding van het nieuwe coronavirus. Volg het voorbeeld van China, zegt wereldgezondheidsorganisatie WHO. Maar hoe tref je een balans tussen de noodzaak tot ingrijpen en de rechten van burgers?

Op de hoogte blijven van al het nieuws over het coronavirus? Volg ons liveblog.

De WHO prijst de "robuuste" Chinese aanpak van de crisis. "Honderdduizenden mensen in China hebben geen COVID-19 opgelopen dankzij deze agressieve ingrepen", zei WHO-gezant Bruce Aylward eerder deze week na een bezoek aan het land. "Weet u, als ik COVID-19 zou hebben, zou ik het liefst behandeld worden in China."

Aylward ging in zijn oordeel voorbij aan de ethische implicaties die het hermetisch afsluiten van miljoenensteden met zich meebrengt. De strakke controle van de Chinese regering op informatie over het virus, de verdwijningen van critici en verschillende gevallen van gegoochel met statistieken werden ook niet door hem genoemd. Peking kan zich dergelijke maatregelen politiek veroorloven, maar voor Rome ligt dat een stuk lastiger.

De Italiaanse overheid heeft inmiddels een aantal drastische maatregelen getroffen. Elf dorpen in de provincie Lombardije zijn onder quarantaine geplaatst. De ongeveer 50.000 inwoners mogen hun woonplaatsen niet uit, op straffe van een boete of een celstraf. De toegangswegen zijn geblokkeerd door de politie en het leger. Evenementen in heel Noord-Italië zijn afgelast en het carnaval van Venetië werd voortijdig beëindigd. Musea en andere attracties houden hun deuren gesloten.

Inmiddels zijn er in Italië 323 gevallen van besmetting met COVID-19 bevestigd. Elf mensen overleden aan de gevolgen van het virus.

'Patient zero' mogelijk gemist door vliegverbod

De Italiaanse ingrepen kunnen internationaal op lof rekenen, maar kritiek is er ook. Er zijn aanwijsbaar fouten gemaakt. Zo plaatste het ziekenhuis in de plaats Codogno de eerst bekende Italiaanse coronapatiënt niet in quarantaine, waardoor hij medepatiënten, doktoren en verpleegkundigen kon besmetten.

Een tweede punt van kritiek betreft de zoektocht naar patient zero, de persoon die het nieuwe coronavirus Italië binnenbracht. Die is nog steeds niet gevonden en mogelijk heeft de Italiaanse regering dat aan zichzelf te wijten. Een omstreden verbod op vluchten van en naar China, dat eind januari werd ingesteld, voorkwam niet dat mensen via een derde land alsnog naar Italië konden reizen. Hierdoor was het niet meer mogelijk binnenkomers nauwlettend te controleren en ontsnapte patient zero mogelijk aan detectie.

Om het virus een halt toe te roepen, is het noodzakelijk in kaart te brengen hoe het zich heeft verspreid. Zolang patient zero niet bekend is, missen er mogelijk een aantal schakels in die keten.

Zuid-Korea is betere parallel voor Italië dan China

Zuid-Korea is vooralsnog het zwaarst getroffen land na China. Het aantal bevestigde besmettingsgevallen bedroeg er woensdagmiddag 1.261, waarvan twaalf fataal. Als liberale democratie is het voor Italië een meer verwante lotgenoot dan het totalitaire China.

De Zuid-Koreaanse critici zijn ook niet mals in hun oordeel: hun regering hinkt achter de ontwikkelingen aan, zeggen zij. Het aantal bevestigde besmettingsgevallen liep vorige week opvallend snel op, nadat het Zuid-Koreaanse zorgstelsel in beweging kwam en er grootschalig werd getest. Het coronavirus bleek zich te hebben verspreid naar elke provincie en grote stad van het land.

Zuid-Koreaanse ziekenhuizen slaan alarm over tekorten aan personeel en zaken zoals beddengoed en beschermende kleding.

Pas afgelopen zondag werd het alarmniveau verhoogd en kregen autoriteiten de bevoegdheid scholen te sluiten en het vliegverkeer aan banden te leggen. De grenzen met China zijn nog open en de Zuid-Koreaanse regering laat vervoersmaatschappijen zelf bepalen of zij hun lijndiensten naar en uit Daegu tijdelijk stopzetten.

Een schoonmaker ontsmet een ambulance bij een ziekenhuis in de Zuid-Koreaase stad Daegu. (Foto: Reuters)

Leven gaat met horten en stoten door in 'infectiehaard' Daegu

Het epicentrum van de Zuid-Koreaanse uitbraak is de stad Daegu (2,5 miljoen inwoners) in het zuidoosten. Inmiddels gaan de plaatselijke autoriteiten daar voortvarender te werk. De lichaamstemperatuur van iedereen die daar per trein aankomt of vertrekt wordt gemeten, schoonmakers in beschermende kledij besproeien openbare plekken met desinfecterende middelen en de inwoners blijven zoveel mogelijk thuis.

Maar de miljoenenstad is niet formeel afgesloten van de buitenwereld. Burgers mogen zich nog steeds vrij bewegen - en niet elke werkgever in Daegu houdt zich aan de adviezen om werknemers thuis te laten blijven. Fragmenten van het normale leven gaan er gewoon door.

De regeringen van Italië en Zuid-Korea hebben een probleem: de snelle verspreiding van het coronavirus dwingt tot ingrijpende stappen, maar de ruimte die een moderne democratie daarvoor biedt is beperkt. Waarschijnlijk zijn de twee niet de enige landen die daar een antwoord op zullen moeten vinden, voordat de crisis rond het virus wordt bedwongen.

Het COVID-19-virus (coronavirus) in het kort

  • Het virus verspreidt zich vooral via hoest- en niesdruppeltjes die kort in de lucht hangen. Wie geen symptomen vertoont, vormt amper een besmettingsgevaar.
  • Iemand kan gemiddeld twee à drie anderen besmetten (minder dan bij bijvoorbeeld mazelen). Dit cijfer daalt echter door alle voorzorgsmaatregelen.
  • Verreweg de meesten hebben lichte (griepachtige) klachten.
  • Bijna alle sterfgevallen betreffen oudere of al zieke mensen.