Waarom niet 'prikken wat de pot schaft'? En meer vragen over de Janssen-stop
1. Waarom stoppen we met het gebruik van Janssen?
Mensen die al een prik met het Janssen-vaccin hebben gehad of gepland hebben, hoeven zich geen zorgen te maken, aldus de Gezondheidsraad. Het adviesorgaan zegt dat het vaccin van Janssen "nog altijd effectief en voldoende veilig is tegen COVID-19".
Waarom dan toch de stop? Kort samengevat: er zijn voldoende andere vaccins beschikbaar en de coronasituatie in ons land is niet meer zo nijpend als bijvoorbeeld in februari. Daarom is het vaccin van Janssen op dit moment niet nodig.
De andere vaccins, de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna, zijn volgens de Gezondheidsraad effectiever en hebben minder nadelen dan vectorvaccins, waar naast dat van Janssen ook het vaccin van AstraZeneca toe behoort.
Het is niet uitgesloten dat het Janssen-vaccin ooit weer gebruikt gaat worden, bijvoorbeeld wanneer de situatie in het land verslechtert. Het vaccin van Janssen is daarnaast handig voor moeilijk bereikbare groepen, omdat er maar één prik van nodig is. Ook wordt onderzocht of mensen die bewust voor Janssen kiezen het vaccin alsnog kunnen krijgen.
2. Maar moeten we niet zo snel mogelijk 'prikken wat de pot schaft'?
Gezien de huidige situatie in het land wegen de voordelen van het Janssen-vaccin niet op tegen de mogelijke risico's ervan, vinden de Gezondheidsraad en het kabinet.
Op dit moment bevindt Nederland zich in een nieuwe fase van de epidemie, stellen ze. Het aantal gevaccineerde personen neemt toe en de coronacijfers nemen af. Veel ouderen hebben inmiddels een vaccin tegen COVID-19 toegediend gekregen.
Nu is het de beurt aan de jongere leeftijdsgroepen. Die lopen over het algemeen minder kans om ernstig ziek te worden na een coronabesmetting, maar voor de bestrijding van het virus is het wel belangrijk dat deze mensen zich laten vaccineren. Maar omdat zij minder ziek worden, wegen de voordelen van het Janssen-vaccin niet op tegen het risico op de bijwerking. Er zijn daarnaast voldoende vaccins beschikbaar waarmee dat risico helemaal kan worden vermeden.
1:42Zo werkt het vaccin van Janssen in je lichaam
3. Hoe zit het ook alweer met het verband tussen Janssen en de ernstige vorm van trombose?
Het gezondheidsrisico van het Janssen-vaccin heeft te maken met een zeer zeldzame bijwerking die in verband is gebracht met het vaccin. Een paar personen ontwikkelden na vaccinatie met Janssen een ernstige vorm van trombose in combinatie met een tekort aan bloedplaatjes.
Wat is het risico op ernstige trombose na vaccinatie met Janssen?
- In de Verenigde Staten, waar het vaccin al enige tijd wordt gebruik, waren eind mei ruim acht miljoen prikken met het vaccin gezet.
- In 28 gevallen ontwikkelden gevaccineerden na een prik de ernstige vorm van trombose.
- Het gaat in de Verenigde Staten om in totaal 22 vrouwen en 6 mannen, van wie er 3 zijn overleden.
- In Nederland is het vaccin nog niet vaak gebruikt (vorige week waren er 150.000 prikken gezet) en bij bijwerkingencentrum Lareb zijn geen meldingen binnengekomen over de bijwerking.
4. Waarom wordt AstraZeneca wel nog steeds ingezet?
Hoewel Janssen-prikken voorlopig niet worden gezet, blijft het AstraZeneca-vaccin wel in gebruik. De Gezondheidsraad blijft namelijk bij het eerdere advies over het inzetten van het middel bij zestigplussers. "Omdat er geen nieuwe wetenschappelijke gegevens beschikbaar zijn, ziet de Gezondheidsraad geen aanleiding om dat advies te herzien."
Bij het AstraZeneca-vaccin kon worden vastgesteld dat het voordeel dat deze leeftijdsgroep (en de maatschappij) uit de vaccinatie haalt wél opweegt tegen het risico ervan. Daarom blijven zestigplussers ermee geprikt worden. Een groot deel is al gevaccineerd.
Wat is het risico op ernstige trombose na vaccinatie met AstraZeneca?
- In Nederland waren tot 24 mei zo'n 1,9 miljoen prikken met het AstraZeneca-vaccin gezet.
- Bijwerkingencentrum Lareb ontving in totaal zestien meldingen over de ernstige bijwerking: dat is ongeveer 1 op de 119.000.
- Ter vergelijking: zou iedereen (van jong tot oud) in de stad Dordrecht gevaccineerd worden, dan krijgt gemiddeld één persoon te maken met die bijwerking.
- De meldingen zijn afkomstig van dertien vrouwen en drie mannen van tussen de 20 en 66 jaar oud.
Dat er geen leeftijdsgrens aan het Janssen-vaccin gekoppeld kan worden, heeft te maken met het aantal meldingen over de bijwerking. Die zijn er nog niet genoeg, waardoor de Gezondheidsraad niet goed kan beoordelen of bepaalde leeftijdsgroepen er gevoeliger voor zijn dan andere.
5. Welk effect heeft deze beslissing op het vaccinatieproces?
Volgens het kabinet is dat effect niet heel groot: het vaccinatieprogramma zou volgens experts een week vertraging kunnen oplopen. Maar ook dat is niet zeker: het hele programma is namelijk afhankelijk van leveringen van de farmaceuten.
Het aandeel Janssen-vaccins in het vaccinatieprogramma was sowieso relatief klein: Nederland heeft tot nu toe ruim 530.000 doses van Janssen gekregen, terwijl er in dit kwartaal eigenlijk 3 miljoen bezorgd hadden moeten worden. Dat worden er naar schatting zo'n miljoen. Ter vergelijking: Pfizer/BioNTech leverde tot nu toe 7,6 miljoen doses, AstraZeneca 2,4 miljoen en Moderna 1,1 miljoen.
Door de leveringsproblemen bij Janssen zou het vaccinatieprogramma waarschijnlijk ook vertraging oplopen als er zou worden doorgeprikt met dat vaccin. Dat woog mee in de weging van mogelijke voordelen en risico's door de Gezondheidsraad.