In Zuid-Korea wordt gewerkt aan een 'ethische code' waarin de rechten van robots worden vastgelegd. De code wordt geschreven door onder meer een futuroloog en een science fiction schrijver, maar is een officieel regeringsproject. Het moet niet veel gekker worden, meent Remy Chavannes.

De Ethische code is bloednodig, zegt een onderzoeker: "Stel je voor als mensen hun mensrobot gaan behandelen zoals ze hun vrouw behandelen?" Een eerdere Britse studie repte al van een wettelijk recht op huisvesting en gezondheidszorg voor de androïde medemens.

Zowel ontwerpers als gebruikers van technologie hebben altijd al een niet te onderdrukken neiging gehad om hun apparaat in menselijke termen te benaderen. Robots hebben bijna altijd een hoofd, twee ogen en een voornaam - niet alleen in de film, maar ook in de laboratoria. Als een computer vastloopt, zeggen mensen dat "hij" uit z'n hum is, spreken ze hem toe en geven ze hem een aai over zijn beeldbol - ook als de jongens van de helpdesk alleen "even opnieuw opstarten" voorstelden. Toen Steve Jobs in 1984 de eerste Macintosh presenteerde, stond er op het scherm het woord "hello" in kinderhandschrift.

Maakbaar

De verschillen tussen robots en mensen zijn een klassiek onderwerp in literatuur, populaire cultuur en bloedserieuze wetenschap. Welke verschillen verdwijnen en welke blijven bestaan? Het thema is zo dankbaar, omdat het dwingt om menszijn te definiëren en af te zetten tegen nietmenszijn. Wat maakt de mens beter dan een robot? Beter schaken of brieven sorteren kunnen we al lang niet meer.

Natuurlijk, met de medische en technologische vooruitgang worden mensen steeds maakbaarder. Van een neusontharing, nip and tuck of kunsthart kijken we niet meer op. Selectieve abortus op basis van bijvoorbeeld geslacht is terecht verboden, maar is technisch mogelijk en in landen als India en China een groeiend probleem. Het is een kwestie van tijd voordat het clonen van mensen alleen nog maar ethisch onmogelijk is.

Goede backup

Als robots altijd al zijn ontworpen om zo veel mogelijk op mensen te lijken en mensen steeds meer op robots gaan lijken, komt er dan een moment dat het onderscheid wegvalt? Natuurlijk niet. Je kunt computers misschien als mensen behandelen, maar mensen bestaan niet uit bits en bytes. Een borstcorrectie wordt door sommigen misschien nog als een upgrade beschouwd, maar rebooten is er niet bij en backuppen lukt ook niet. De mens is juist wezenlijk iets anders omdat ieder exemplaar uniek en onvervangbaar is. Welke brandweerman gaat een brandend huis in om de bewoner te redden, als er in de kluis een reservekopie ligt waarmee die morgen weer hersteld kan worden?

Volgens de Koreaanse onderzoekers is een ethische code voor omgang met robots nodig, omdat robots binnenkort heel intelligent zullen worden. Maar intelligentie in robots (of iets wat daarvan niet te onderscheiden is) is vooral een technische uitdaging. De echte, blijvende verschillen moeten we zoeken in dingen als bewustzijn, gevoel en pijn.

Spijt

Een robot kan geprogrammeerd worden om op een bepaalde manier te gillen als er water van meer dan veertig graden op hem wordt gemorst, maar kan hij ook leren om pijn te voelen? Als de intonatie van een mensenstem overeenkomt met statistische modellen van boosheid, kan de artificieel intelligente robot leren om sorry te zeggen, maar kan hij ook spijt hebben? De "emotion chip" die robotmens Data krijgt in Star Trek: Generations is gedoemd om vapourware te blijven.

Aan het einde van de film Terminator 2 zegt de moeder van de held in voiceover: "The luxury of hope was given to me by the Terminator. Because if a machine can learn the value of human life... maybe we can too." Maar zelfs de robot die het belang van mensenrechten kan doorgronden heeft geen recht op robotrechten. Als ik met een moker mijn robot aan gort wil slaan, moet dat gewoon kunnen. Hoe aaibaar en zelflerend die ook is. Het woord 'robot' komt niet voor niets van het Tsjechische woord voor arbeid: zij dienen de mens en hebben daar verder geen mening over.