In het ene kamp bevinden zich de liefhebbers van het old school Zomergasten-gebeuren die vinden dat de gastheer op z’n minst een beginnetje moet maken met het peuteren aan de ziel van de gast.

In het andere kamp: de kijkers die dat hele Zomergasten niks aan vinden maar voor die ene aflevering per jaar met daarin De Wetenschapper speciaal thuisblijven. Welnu, zij die zich in het laatstgenoemde kamp bevinden, zullen hebben gejuicht van genot hersenwetenschapper Dick Swaab als Zomergast.

Swaab is exact wat je mag verwachten van een hersenwetenschapper: gortdroog, oud, academisch, iemand die steevast “gesuïcideerd” zegt als hij “pleegde zelfmoord” bedoelt en niet van plan is iets met emoties te doen, die rare fratsen van menselijk brein dat denken produceert zoals “de nieren urine”.

Al helemaal niet in Zomergasten wat, wel beschouwd, niets meer is dan een avondcollege. Dat er dan zo’n irritante gastheer af en toe wat onbenullige vragen in Jip & Janneke-taal stelt, is als een goedaardig knobbeltje op het hersenvlies naast de pijnappelklier van Descartes zoals te zien op Rembrandt’s schilderij De anatomische les van dr. Joan Deyman waarmee de uitzending werd geopend.

Drie uur Zomergasten met Dick Swaab had kortom ook drie uur Teleac: alles over het brein met Dick Swaab kunnen heten. Alles wat u altijd al wilde weten over uw hersenen maar u nooit durfde te vragen. Met Jelle Brandt Corstius als duider die zichtbaar niet was geïnteresseerd in al die materialistische biologische beta-wetenschap zonder ziel en zonder gevoel.

Het was overigens niet zo dat Brandt Corstius niet dapper een aantal malen probeerde buiten de collegedictaten om vragen te stellen die beoogden iets verder te gaan dan wetenschappelijke stof die met minstens vier bronnen valt te onderbouwen.

Maar Swaab is als wetenschapper duidelijk niet de man voor bespiegelingen buiten het academische discours. Die ene keer bijvoorbeeld dat Brandt Corstius probeerde aan Swaab te vragen “of hij zich wel eens liet meeslepen”, verzandde de dialoog op onderstaande wijze in een pijnlijke, haast hilarische doodbloeder:

J.B.C.: “Dus je laat je nooit meeslepen door je werk?”

Swaab: “Nee.”

-Stilte -

J.B.C: “Oh. Ok.”

- Stilte –

Zo gaat dat met wetenschappers. Die willen beweren en bewijzen, niet Freudiaans analyseren over het abstracte begrip “gevoel”. Daarom zijn ze ook wetenschapper geworden in plaats van Zomergasten-presentator.

Maar voor de wetenschapsliefhebber maakte het dat niet minder interessant. Van Swaabs bestseller Wij zijn ons brein zijn reeds 200.000 exemplaren verkocht. Niet zonder reden. Zijn wetenschapsgebied behoort tot de meest aansprekende en innoverende wetenschappen van het moment.

Zoals ook bleek uit de gekozen fragmenten die zonder uitzondering direct betrekking hadden op zijn onderzoekswerk. Dat onderzoek is blij vlagen hilarisch realistisch (“het slikken van paracetamol tijdens de zwangerschap kan van invloed zijn op de seksuele differentiatie van de foetus”) en niet zelden controversieel (Swaabs onderzoek eind jaren tachtig naar het verschil tussen hersenen van homoseksuelen en heteroseksuelen viel uiteraard niet goed in het politiek correcte drammende Nederland van het verplichte maakbaarheidsdenken).

Dat gegeven bood trouwens een interessante ingang voor Brandt Corstius om het, onverwacht maar verrassend openhartig, over zijn vader (Hugo Brandt Corstius) te hebben die destijds een collega wetenschapper van Swaab volledig kapot had geschreven. Terugkijktip voor collega-columnisten, maar dat terzijde.

Zomergasten met Dick Swaab is hersenonderzoek light voor Jip & Janneke. Beslist niet oninteressant, maar wat er omging in de wetenschapper zelf zullen we toch vooral zelf moeten interpreteren.

Gelukkig is Swaab als docent overtuigend genoeg om vele Zomergasten-kijkers te overtuigen van het feit dat bij de geboorte alles al in het brein vastligt, inclusief zijn eigen identiteit en karakter. Verdere interpretatie is dus bewezen zinloos.

Columnist Paul de Lange geniet momenteel van een welverdiende vakantie. Bert Brussen neemt het stokje over.