Een gevaarlijke leugen
Botman blijkt vorig jaar tijdens een getuigenverhoor te hebben gelogen. Terwijl hij samen met zijn raadsman had geluncht, ontkende hij desgevraagd zijn raadsman kort voor het verhoor nog te hebben gezien (NRC, 22 mei 2012).
Geen grote leugen van Botman. Maar het helpt zijn zaak niet echt vooruit. Want Botman ontkent nog iets anders. Namelijk dat hij met Boekhoorn een mondelinge afspraak heeft gemaakt over het terugkopen van aandelen in de Telegraaf Media Groep. Ter waarde van 32 miljoen euro.
De advocaat van Boekhoorn wist de ontkenningen van Botman op een ingenieuze wijze met elkaar in verband te brengen: Wie liegt over iets tamelijks onbenulligs, liegt zeker over iets belangrijks." Hoe verzin je zo’n argument?
'Topen'
In de klassieke oudheid gebeurde dat aan de hand van lijsten met zogenoemde 'topen'. Een toop is een beschrijving van de rechtvaardigingskracht van een argument. Zo valt in de lijst met topen van de Griekse filosoof Aristoteles het volgende te lezen.
"Als iets, waarvan dit met kleinere waarschijnlijkheid verwacht kan worden, een bepaalde eigenschap heeft, dan heeft iets anders, waarvan dit met grotere waarschijnlijkheid verwacht kan worden, die eigenschap ook."
Met behulp van een toop kun je vaststellen welke conclusie je op basis van bepaalde gegevens mag trekken. Zo zou je op basis van de hierboven beschreven toop kunnen beredeneren dat als de goden niet alles weten, de mensen zeker niet alles weten.
Vinden
Maar een toop is ook te gebruiken om bij een gegeven standpunt een geschikt argument te vinden. Zo zou je op basis van de hierboven beschreven toop kunnen bedenken dat het standpunt dat de mensen niet alles weten, verdedigd kan worden met behulp van het argument dat de goden ook niet alles weten.
Terug naar de advocaat van Boekhoorn. Die baseert zijn argumentatie op de toop dat hoe meer er op het spel staat, hoe eerder iemand geneigd is om te liegen.
Rechter
Ik ben benieuwd of de rechter in deze redenering meegaat. Hij zou ook kunnen denken dat er sprake is van een omkering van een andere toop. Namelijk dat als iemand in staat is om over iets belangrijks te liegen, hij dan zeker in staat is om over iets tamelijk onbenulligs te liegen.
Een handig hulpmiddel dus, die topen. Het zijn er alleen wat veel…