De afgelopen week sprak president Obama zich uit voor het homohuwelijk. Op welk punt verschillen de voor- en tegenstanders eigenlijk met elkaar van mening? Door Jean Wagemans.

Voorstanders van het homohuwelijk vinden dat het huwelijk zou moeten openstaan voor mensen van welke seksuele geaardheid dan ook. Anders wordt het principe van gelijkheid geschonden. Tegenstanders zijn van mening dat alleen mensen van heteroseksuele geaardheid met elkaar mogen trouwen. Omdat het huwelijk bedoeld is als een verbintenis tussen man en vrouw.

Dit verschil van mening lijkt onoverbrugbaar, omdat het de discussianten aan een gemeenschappelijk uitgangspunt ontbreekt. In de argumentatietheorie spreekt men in dit verband ook wel van een ‘deep disagreement’. Om welk uitgangspunt gaat het precies?

Kerk en staat

Historisch gezien is het burgerlijk huwelijk gemodelleerd naar het al veel langer bestaande kerkelijk huwelijk. De Franse filosoof Jacques Derrida heeft hierover een keer opgemerkt: “Het huwelijk als een religieuze, sacrale, heteroseksuele waarde, gericht op de voortplanting, eeuwige trouw, etc., is de concessie van de staat aan de christelijke kerk” (Le Monde, 2004).

Volgens Derrida zou de staat er vanwege zijn seculiere karakter beter aan doen om de term en het concept ‘huwelijk’ niet langer te gebruiken: “Het zou vervangen moeten worden door een contractuele ‘burgerlijke verbintenis’, een soort veralgemeniseerd, verbeterd, flexibel verbond tussen partijen zonder beperkingen wat betreft het geslacht of het aantal.”

Maar dit voorstel heeft tot nu toe geen navolging gekregen. In landen waar paren van hetzelfde geslacht niet mogen trouwen, blijft de staat zogezegd bij zijn concessie aan de christelijke kerk. En in landen waar paren van hetzelfde geslacht wel mogen trouwen, gebruikt de staat een religieuze term ter aanduiding van een seculier concept.

Accepteren

Het ‘deep disagreement’ over het homohuwelijk komt dus voort uit het feit dat er aan de term en het concept ‘huwelijk’ een zeer verschillende invulling wordt gegeven.

En komt pas ten einde aan wanneer de tegenstanders bereid zijn te accepteren dat het concept van het huwelijk wordt verruimd zonder dat de term wordt veranderd. Of wanneer de voorstanders bereid zijn te accepteren dat de verruiming van het concept een verandering van de term met zich meebrengt.

Onwaarschijnlijk

Voor de meeste mensen heeft het woord ‘huwelijk’ een veel grotere emotionele en symbolische lading dan het woord ‘verbintenis’. Daarom alleen al is het zeer onwaarschijnlijk dat dit verschil van mening binnenkort wordt opgelost.