In het afgelopen jaar kwamen in totaal zo'n 126.000 migranten aan in Italië. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. Veel migranten die vanuit Tunesië de oversteek maken komen aan op Lampedusa, een Italiaans eiland dat op 190 kilometer van de Tunesische kuststad Sfax ligt.

De burgemeester van Lampedusa, dat zo'n 6.500 inwoners telt, luidde woensdag de noodklok. Er waren op dat moment dus meer migranten dan inwoners.

NU.nl sprak erover met Mark Akkerman. Hij is migratie-expert en onderzoeker bij Stop Wapenhandel en het Transnational Institute. Volgens hem heeft extreme drukte op Lampedusa niet te maken met een verschuiving van migratieroutes. Ook op andere routes richting Europa is namelijk een toename te zien.

Volgens Akkerman heeft de populariteit van Lampedusa als aankomstplek te maken met een combinatie van factoren. De meeste migranten die de oversteek maken naar de Europese Unie doen dat vanuit Tunesië. Lampedusa ligt dichterbij dan het Italiaanse vasteland, waardoor het een logische aankomstplek is.

De piek in het aantal bootvluchtelingen tijdens de zomer kan ook te maken hebben met de weersomstandigheden. Slecht weer voorafgaand aan de zomermaanden kan tijdelijk zorgen voor minder migranten. Zodra het weer beter is en de zee rustiger, maken zij de oversteek. Ook kan het zijn dat, met de herfst en winter in het vooruitzicht, veel migranten het aankomende slechte weer voor willen zijn.

Verder kan de slechte situatie in Tunesië een 'pushfactor' zijn, waardoor meer migranten zich gedwongen voelen de oversteek te maken. Het Noord-Afrikaanse land heeft te maken met flinke repressie, een economische crisis en migranten ervaren er discriminatie.

In een toespraak tijdens een vergadering van de Nationale Veiligheidsraad in februari zei de Tunesische president Kais Saied dat "hordes illegale migranten uit Sub-Sahara-Afrika" naar Tunesië waren gekomen. Die uitspraken leidden tot "geweld, misdaad en onaanvaardbare praktijken", schrijft mensenrechtenorganisatie Amnesty. Als reactie daarop gingen bendes de straat op en vielen migranten, studenten en asielzoekers van kleur aan. Ook werden tientallen mensen gearresteerd en gedeporteerd.

Zondag werden ongeveer vijfhonderd Afrikaanse migranten door Tunesische veiligheidstroepen van een plein in het centrum van de stad Sfax verwijderd. Zij waren begin juli uit hun woningen verjaagd. Volgens een woordvoerder van de Tunesische ngo FTDES (Tunesisch forum voor economische en sociale rechten) zijn de migranten na de ontruiming van het plein "in kleine groepen naar het platteland en andere steden" afgevoerd.

De Tunesische autoriteiten meldden dat dit weekend ook bijna tweehonderd migranten zijn gearresteerd die "zich klaarmaakten voor de illegale bootreis" richting Europa.

Samenwerkingsdeals die de EU heeft afgesloten met Noord-Afrikaanse landen zoals Marokko, Libië, Egypte en Tunesië zijn volgens Akkerman een andere pushfactor. Deze landen krijgen tientallen tot honderden miljoenen en nieuw grensbewakingsmateriaal om te voorkomen dat vluchtelingen richting Europa gaan, aldus Akkerman.

Zo sloten EC-voorzitter Ursula von der Leyen, demissionair premier Mark Rutte en zijn Italiaanse collega Giorgia Meloni twee maanden geleden voor onder meer 1 miljard euro een deal met Tunesië om de levensgevaarlijke mensensmokkel over de Middellandse Zee tegen te gaan.

Maar het uitbesteden van de grensbewaking verergert de situatie alleen maar, zeker als het gaat om deals met autoritaire regimes. Volgens critici vertoont de Tunesische president Kais Saied trekken van een dictator. Het verbeteren van mensenrechten was geen voorwaarde voor de deal en zal dus hoogstwaarschijnlijk leiden tot een verslechtering van de situatie voor migranten in Tunesië en dus meer bootvluchtelingen die richting Europa proberen te komen.

Von der Leyen bracht zondag samen met Meloni een bezoek aan Lampedusa waar de EC-voorzitter een stappenplan aankondigde om Italië te helpen met de toename in het aantal migranten. Een van de tien punten van het stappenplan gaat over de Europese grenswacht Frontex, die gaat helpen met het identificeren en eventueel terugsturen van migranten.