Deskundigen houden een slag om de arm met hun voorspellingen, want niemand weet precies wat er vandaag staat te gebeuren in Iran. Misschien worden de straten wel overspoeld met burgers die Amini willen herdenken. Maar de kans bestaat ook dat het stil blijft. Door de toenemende repressie van de overheid lijken veel mensen nu extra voorzichtig.

"De staat zelf is bang dat er dit weekend weer protesten zullen uitbreken", zegt Iran-deskundige en historicus Peyman Jafari tegen NU.nl. Hij is verbonden aan de William & Mary University in New York en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Zelf heeft hij ook familie en vrienden in het land wonen.

De afgelopen weken werden plotseling weer honderden journalisten en activisten van hun bed gelicht, onder wie de oom van Mahsa Amini. "Op die manier probeert het regime de mensen af te schrikken en te onderdrukken, zodat ze dit weekend niet de straten op durven te gaan." Ook werkt het internet in het land de afgelopen tijd niet naar behoren. Volgens Jafari heeft de Iraanse overheid het signaal bewust vertraagd.

"Het lijkt erop dat de tactiek van angst zaaien onder de bevolking begint te werken in Iran", zegt Lily Mafi. De Iraanse is journalist en radiomaker bij Radio Zamaneh in Amsterdam, een onafhankelijke Iraanse omroep in ballingschap. "Als je iedere dag opnieuw hoort dat er wéér iemand die je kent is gearresteerd en dat er executies plaatsvinden, raak je moedeloos."

Sinds de protesten in 2022 lijkt de rust teruggekeerd in het land: grootschalige demonstraties blijven uit. Maar dat betekent niet dat dezelfde onvrede rondom de sociale ongelijkheid niet meer leeft onder de bevolking. Die onvrede is alleen minder zichtbaar. Jafari: "Veel Iraniërs leven tussen hoop en vrees. Een groot deel vindt dat het anders moet, maar vreest tegelijkertijd voor de harde hand van de staat."

De protesten van vorig jaar hebben met name op cultureel niveau verandering gebracht, zien Mafi en Jafari. "Ik denk dat geen enkele vrouw in Iran dezelfde is als voor de protesten. Hun ogen zijn geopend", zegt Mafi. "Dat zie je terug in het straatbeeld", vult Jafari aan. "Vrouwen eisen hun plek in de maatschappij op: zij stappen vaker zonder hoofddoek naar buiten."

Met alle gevolgen van dien, want de zedenpolitie bestiert nog altijd de publieke ruimte. Op politiek gebied lijkt er dan ook nog veel hetzelfde als voor de protesten. Jafari: "Vrouwen en minderheden worden nog steeds onderdrukt door het regime, maar ook is er extreme armoede en hoge werkloosheid onder jongeren." Veel jonge mensen proberen het land te verlaten door het gebrek aan kansen en de toenemende repressie. "Zij pikken het niet meer."

Ondanks alles is Jafari ervan overtuigd dat een vrijer Iran ooit zal kunnen bestaan. "Met name de jonge generatie heeft laten zien dat ze verandering willen en niet bang zijn dit te eisen van de overheid."

Maar verandering vindt niet in één dag plaats, en daarvoor moeten nog veel obstakels worden overwonnen. "Ik vermoed dat dit voor de Iraniërs een strijd van de lange adem wordt." Ook Mafi ziet dat in: "Ik heb de hoop opgegeven dat er snel verandering plaatsvindt." Ze is dan ook niet van plan terug te keren naar Iran.

Veel Iraniërs spraken vorig jaar al van een revolutie. Jafari noemt de golf van protesten liever een opstand. Voor een revolutie is nog meer nodig, denkt de wetenschapper, die het vergelijkt met de Arabische Lente. Miljoenen mensen die de straat op gaan bijvoorbeeld, of aardverschuivingen binnen het leger en de politieke elite.

"Maar één ding is zeker, de geest is uit de fles."