
NU+ Dit staat Turkije onder Erdogan te wachten
Doorgaan op de huidige weg, de campagneslogan van Erdogan, is goed nieuws voor degenen die tevreden zijn over de afgelopen jaren. Maar voor bijvoorbeeld de pers, mensenrechtenactivisten, politieke gevangenen, de lhbtiq+-gemeenschap, academici, artiesten en veel jongeren voert die weg langs de afgrond.
In zijn eerste overwinningsspeech op zondag kwam Erdogan direct met kritiek op lhbtiq+-gemeenschap. Ook nam hij Selahattin Demirtas op de korrel. Hij is de voormalige leider van de pro-Koerdische HDP en een politieke gevangene. Volgens een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens moet Demirtas vrijgelaten worden. Maar Erdogan zweert dat dit niet zal gebeuren zolang hij aan de macht is. Zijn aanhang schreeuwde zondag om de executie van Demirtas.
Daarnaast worden onder druk van conservatieve groepen tegenwoordig veel muziekfestivals en concerten gecanceld. Sowieso krijgen kritische artiesten de wind van voren. Dat overkwam zondag Merve Dizdar, de kersverse en eerste Turkse winnares van de Gouden Palm voor de beste actrice. Zij vroeg aandacht voor de rechten van vrouwen in Turkije.
De vrees bestaat dat de ingeslagen weg ook meer hoogopgeleid personeel naar het buitenland zal drijven. Zo hebben duizenden Turken de afgelopen maanden in Duitsland asiel aangevraagd. Alleen van Syriërs en Afghanen kwamen meer aanvragen binnen.
Waarom Erdogan onverminderd populair bleek
Recep Tayyip Erdogan doet al sinds 2002 aan landelijke verkiezingen mee. Sindsdien rijgt hij de overwinningen aaneen. Zo ook afgelopen zondag. Dat deed hij voor een groot deel op eigen kracht.
- Hij begreep beter dan de oppositie dat veel kiezers zich niet alleen laten beïnvloeden door de slechte economische situatie of het matige overheidsoptreden in de nasleep van de aardbeving.
- Met name Erdogans aanhang vindt het na decennialang te zijn achtergesteld minstens zo belangrijk dat 'hun man' aan de macht is, wat er ook gebeurt.
- Hun koopkracht mag nu dan afgenomen zijn, Turkije heeft in ieder geval mooie snelwegen, bruggen, ziekenhuizen en gevechtsdrones en andere moderne wapens, zo redeneren ze.
- Daarnaast is Turkije nu niet langer het schoothondje van het Westen, klinkt het vanuit die hoek.
- Erdogan wist tot slot heel slim religieus conservatisme en Turks nationalisme als één pakket aan te bieden.
- De propagandamachine, een oneerlijk speelveld en verkiezingscadeaus deden de rest.
Turkije drijft op financiële reddingsboeien
Erdogan en zijn nieuwe regering kunnen hun borst natmaken. Het economisch beleid zwalkt al vijf jaar. Met name de laatste twee jaar lijkt het beleid puur gericht op het verzachten van de negatieve effecten van de renteverlagingen die Erdogan zo graag wil. Maar bij een torenhoge inflatie - waar Turkije mee kampt - zijn juist renteverhogingen het gebruikelijke bestrijdingsmiddel.
De centrale bank heeft ondertussen tientallen miljarden aan harde valuta's en goud uitgegeven om de Turkse lira te ondersteunen. De munt staat door het beleid van Erdogan onder grote druk. Turkije heeft daardoor naar verluidt geen reserves in harde (buitenlandse) valuta's meer. En wat er nog is, is geleend geld. Sterker nog, afgelopen donderdag gaf Erdogan toe dat "enkele Golfstaten" Turkije een financiële injectie hebben gegeven om het tot aan de verkiezingen uit te zingen.
Eerder werd het land al door Rusland, Saoedi-Arabië, Qatar, Azerbeidzjan, Libië, de Verenigde Arabische Emiraten, China en Zuid-Korea voorzien van financiële reddingsboeien. Een flinke waardevermindering van de lira ligt op de loer, tenzij Erdogan een draai van 180 graden maakt. Dat is niet uitgesloten, zo viel op te maken uit zijn overwinningsspeech op zondag.
Verslaggever Nick Augusteijn
Deze update is geschreven door verslaggever Nick Augusteijn. Nick werkt sinds 2017 voor NU.nl, onder meer voor de algemene nieuwsredactie. Hij woont in Istanboel en doet verslag van de Turkse verkiezingen.
Steun voor AKP flink afgenomen
Ook politiek gezien kan Erdogan het de komende vijf jaar lastig krijgen. De uitslag laat zien dat Turkije tot op het bot verdeeld is. De president mag dan willen doorgaan op de ingeslagen weg, de helft van de bevolking wil niet die kant op.
Bovendien haalde zijn AKP bij de parlementsverkiezingen zo'n 35 procent van de stemmen: het slechtste resultaat sinds 2002. Voor de meerderheid in het parlement zocht Erdogan de steun van kleine, maar radicale partijen. Dat zijn de streng islamitische Yeniden Refah Partisi (Nieuwe Welvaartspartij) en de al even extreme HÜDA-PAR.
HÜDA-PAR komt voort uit de extremistische Koerdische beweging Hizbullah (niet te verwarren met de bekendere Libanese Hezbollah). Hizbullah wordt verantwoordelijk gehouden voor onder meer de moord op zes Turkse politieagenten. Dankzij samenwerking met de AKP heeft HÜDA-PAR nu voor het eerst zetels in het parlement: vier stuks. Het gerucht gaat dat HÜDA-PAR-leden werkkantoren willen op een plek waar geen vrouwen komen. Ook zouden ze de traditionele parlementaire eed niet willen afleggen.
Dat is vragen om problemen, zeker nu er meer (ultra)nationalisten in het parlement zitten. Het lijkt daarom wachten op de eerste gevechten in het parlement, waar het sowieso niet ongebruikelijk is dat men met elkaar op de vuist gaat.

Maand en jaar vol symboliek
De verkiezingsdag (28 mei) viel samen met de start van de zogeheten Gezipark-protesten precies tien jaar geleden. Wat begon als een demonstratie voor het behoud van een park in Istanboel groeide uit tot een landelijke golf van protest tegen de conservatieve 'platwalspolitiek' van Erdogan en zijn regering. Aan de demonstraties deden zeker 3,5 miljoen mensen mee. Het waren de laatste grootschalige landelijke protesten tegen Erdogan. Hij ging vervolgens een autoritairdere koers varen. Dat leidde tot zijn huidige machtspositie.
Alsof het zo moest zijn: op 29 mei - de dag waarop Turkije wakker werd met nog eens vijf jaar Erdogan - is het precies 570 jaar geleden dat het Ottomaanse legers Constantinopel (het huidige Istanboel) veroverde. Een van de eerste daden van sultan Mehmed II in 1453 was bidden in de kerk Hagia Sophia, die daarmee een moskee en de kroon op de overwinning werd. Niet geheel toevallig gaat Erdogan naar verwachting daar later op maandag ook bidden.
Maar de meest symbolische datum voor Erdogan moet nog komen. Hij zal de president zijn die Turkije in oktober een nieuwe eeuw inloodst. Dan viert de republiek namelijk haar honderdjarig bestaan. In de nieuwe eeuw moet het Turkije dat Erdogan en zijn aanhang voor ogen hebben werkelijkheid worden. Of ze dat met de huidige koers kunnen bereiken, is de grote vraag.

Ga gratis verder
Log in of registreer gratis op NU.nl en krijg toegang tot extra artikelen
NUjij: Uitgelichte reacties