Als het om gezonde watertoevoer gaat, moet Noord-Italië het hebben van het smeltwater uit de Alpen, Dolomieten en Apennijnen. Normaal zorgt dat tijdens de lente en zomer voor een gestage afvoer, waardoor meren, rivieren en irrigatiekanalen zich vullen. Maar de afgelopen twee jaar was de sneeuwval in de bergen minder dan normaal. Hierdoor zijn (stuw)meren en rivieren drooggevallen.

Dat de buien nu zo zwaar zijn, heeft te maken met de droge en hete periode hiervoor. Volgens Weerplaza zit dat zo: een koude bel met lucht trekt over een sterk opgewarmd gebied. De temperatuurverschillen zijn zo groot dat de lucht onstabiel wordt. Dat zorgt voor wolken, regen en onweer.

De buien zijn extra zwaar, omdat de lucht door de hoge temperaturen meer water bevat. Als gevolg hiervan viel vorige week in 36 uur tijd evenveel neerslag als gemiddeld in een half jaar.

De Middellandse Zee speelt een sleutelrol als het om de toevoer van neerslag gaat. Het ranke Italië ligt ingeklemd tussen die steeds warmer wordende zee. Het land is daardoor bijvoorbeeld ook kwetsbaar voor orkanen (medicanes), die de laatste jaren in hevigheid en aantallen zijn toegenomen als gevolg van klimaatverandering.

Door de langdurige droogte is de toplaag van de grond zo uitgedroogd dat het water moeilijk kan wegzakken. Wrang is dat de huidige regenval geen soelaas biedt tegen de droogte in de regio. Het vele water stroomt nu voornamelijk over de grond weg en krijgt volgens meteorologen niet de kans om het grondwater aan te vullen. Ook de rivieren zullen weer droogvallen, als al het regenwater naar zee is afgevoerd.

De ligging van Emilia-Romagna maakt het gebied extra kwetsbaar. Het ligt in het stroomgebied van het water dat vanuit de bergen van de Apennijnen naar de Adriatische Zee stroomt. Volgens het Italiaanse instituut voor milieuonderzoek (ISPRA) is de regio een van de risicovolste regio's voor overstromingen in Italië.

Omdat de regio de afgelopen jaren steeds voller is gebouwd en steeds meer rivieren zijn gekanaliseerd, kan het water ook niet goed wegstromen. Ook door ontbossing, intensieve landbouw, illegale bouw en slecht onderhouden waterwerken is de kans op overstromingen en aardverschuivingen groot.

Wat er nu in Emilia-Romagna gebeurt, is het directe gevolg van klimaatverandering. Dat zeggen diverse Italiaanse milieu- en klimaatexperts. "Het is het nieuwe normaal", zegt Paola Pino d'Astore van de Italiaanse vereniging voor milieugeologie (SIGEA) bijvoorbeeld.

Ook illegaal bouwen op plekken die kwetsbaar zijn bij natuurrampen, speelt een rol. Het probleem speelt overigens in heel Italië. Zo werden bij de aardverschuiving op het eilandje Ischia in de Golf van Napels afgelopen najaar huizen weggevaagd, die daar niet hadden mogen staan.

Als alles bij elkaar komt, kan dat leiden tot een perfect storm, zoals nu in Emilia-Romagna. Maar ook andere gebieden in Italië zijn kwetsbaar. Meer dan acht miljoen Italianen wonen in een gebied dat risico loopt op aardverschuivingen, overstromingen of kusterosie, berekende het Italiaanse instituut voor milieuonderzoek (ISPRA) in 2021.

Het geld om de kwetsbaarheden aan te pakken, is er. Vanuit de Europese Unie liggen miljarden euro's klaar om de klimaatproblemen aan te pakken, maar tot nu toe heeft Italië daar nog nauwelijks iets mee gedaan.

Volgens de Italiaanse rekenkamer heeft de traagheid te maken met een gebrek aan projectmanagers en technisch bekwame mensen bij lokale overheden. Het gemiddelde project in Italië duurt vijf jaar, zegt de president van SIGEA tegen online krant Politico. "Dat is te lang."

Het Italiaanse ministerie van Milieu publiceerde in december voor het eerst een nationaal klimaatplan. Het land wil zich onder meer aanpassen aan het veranderde klimaat door meer waterbasis te bouwen, waterwerken op te knappen en verwaarloosde dammen te repareren.

Tegelijkertijd zei de Italiaanse minister van Landbouw eerder deze maand dat hij de Italiaanse industrie niet de nek wil omdraaien met harde CO2-beperkingen als andere grote vervuilende landen dat ook niet doen. Klimaat- en milieugroepen hameren erop dat de regering meer moet doen om de problemen die nu al spelen, aan te pakken.

Ondertussen is Noord-Italië nog niet van het noodweer verlost. Ook de komende dagen verwachten weerdiensten een flinke bak regen. Wel verschuift het zwaartepunt van de extreme regenval van Emilia-Romagna in westelijke richting naar de regio's Piëmont, Ligurië en Valle d'Aosta.