Pensioenhervormingen zijn in Frankrijk per definitie omstreden. Maar dat de regering haar plannen er afgelopen week doorheen drukte zonder het parlement te laten stemmen, maakt de woede nog een stuk groter.

President Emmanuel Macron en premier Élisabeth Borne vreesden dat hun pensioenplan het niet zou halen als er gestemd zou worden. Daarom omzeilden ze het parlement met grondwetsartikel 49.3, ook wel de 'nucleaire optie' genoemd. Die is niet verboden en al honderd keer eerder ingezet. Maar nog nooit voor zo'n omstreden onderwerp.

Nu wel, en dus stijgt de pensioenleeftijd van 62 jaar naar 64 jaar. Veel Fransen leggen zich er niet bij neer. In het hele land gaan duizenden demonstranten al dagen de straat op. Protesten die geregeld uitlopen op rellen. En dan is er ook nog het politieke gevecht.

Zo liggen er twee moties van wantrouwen tegen de regering die maandag worden besproken. De oppositie hoopt dat er dan genoeg steun is om de regering te laten vallen. "Extreemlinks en extreemrechts zullen zich er wel in gaan vinden", zegt historicus en Frankrijkkenner Niek Pas.

"Maar het gaat erom hoeveel stemmen ze krijgen van Les Républicains. Die partij staat achter de regering, al zijn er wel leden die zeggen dat ze de motie gaan steunen. Toch denk ik dat het uiteindelijk niet genoeg zal zijn."

Een andere optie is het organiseren van een referendum. Maar dat is volgens Pas te omslachtig. "Dat moet via veel schijven en is zo snel niet te realiseren voordat de nieuwe pensioenwet is afgekondigd."

Ook buiten het parlement is er verzet. Zo legt het personeel in raffinaderijen het werk neer waardoor er gevreesd wordt voor brandstoftekorten. Daarbovenop organiseren vakbonden komende donderdag een landelijke staking. In de hoofdstad zijn vuilnisophalers nu al gestopt met werken. Parijzenaars zien de afvalbergen groeien, 10.000 ton afval ligt al op straat.

Met de boodschap dat mensen twee jaar langer moeten werken, win je in geen enkel land de populariteitsprijs. Maar al helemaal niet in Frankrijk. "Het is echt een misverstand dat Fransen niet hard werken", zegt Niek Pas. "Ze werken veel minder in deeltijd, maken langere dagen en werken op jaarbasis over het algemeen meer dan wij."

Wat volgens de Frankrijkkenner ook meespeelt, is dat Fransen anders naar werk kijken. "Ze vinden het belangrijk maar relativeren het meer. Op een gegeven moment houdt werken op en ga je andere dingen doen." Dat Fransen straks alsnog drie jaar eerder dan Nederlanders met pensioen mogen, zegt niet alles.

"We moeten de Franse zorgen in hun specifieke context zien", legt Hans van Meerten uit. Hij is hoogleraar Europees Pensioenrecht aan de Universiteit Utrecht. "Zo werken Franse ouders vaak allebei fulltime en ligt de zorg voor de kinderen bij grootouders. Daarom willen jonge Fransen liever niet dat hun ouders later met pensioen gaan."

Van Meerten ziet ook dat Frankrijk problemen heeft met de vergrijzing. "In het huidige systeem leggen de werkenden geld in voor de pensioenen van de ouderen. Maar waar je vroeger als het ware vier werkenden voor één gepensioneerde had, zijn het nu vier gepensioneerden voor één werkende. Het stelsel wordt onbetaalbaar."

In Nederland worden die problemen deels gecompenseerd door een tweede pijler: de pensioenfondsen. Die komen bovenop de AOW en beleggen het geld dat met de pensioeninleg wordt verzameld. "Maar in Frankrijk is die tweede pijler veel en veel kleiner."

Ook betekent eerder met pensioen gaan dat je automatisch meer jaren pensioen ontvangt. Dat maakt het hele systeem duurder. Zo is Frankrijk 14 procent van het bruto binnenlands product (al het geld dat een land in een jaar verdient) kwijt aan pensioenen. Daarom zegt Macron dat hij niet anders kan dan de pensioenleeftijd verhogen.

Demonstranten zijn boos dat zij nu opdraaien voor de kosten, terwijl er volgens hen meer dan genoeg geld te halen valt bij grote bedrijven.

De gewelddadige confrontaties tussen betogers en politieagenten doet denken aan de protesten van de 'Gele Hesjes'. Daarbij raakten in het eerste jaar vierduizend mensen gewond, onder wie tweeduizend politieagenten.

"Deze week is er weer een grote landelijke protestdag gepland", zegt Frankrijkkenner Niek Pas. "De onvrede is erg groot, maar het lijkt mij sterk dat die uitslaat tot een grote sociale brand zoals bij de 'Gele Hesjes'. Dat hadden we dan eigenlijk nu al moeten zien gebeuren. Maar ik heb geen glazen bol."

Dat president Macron het risico neemt om Frankrijk in een soortgelijke crisis te storten, komt volgens Pas door zijn enorme ambitie. "Macron wil de geschiedenisboeken ingaan als de grote hervormer van Frankrijk. Het is zijn missie om Frankrijk een land van deze tijd te maken. Met maatregelen die pijn doen, maar hij is ervan overtuigd dat het niet anders kan."