"Met de vraag 'maar waar kom je nou écht vandaan?' wek je de indruk dat er onderscheid is tussen mensen die wel of niet 'thuishoren' in 'jouw' land", legt onderzoeker discriminatie en racisme Hanneke Felten van het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) uit. Zij stelt dus dat de vraag racistisch kan zijn.

"Als je als wit persoon de drang voelt om aan iemand met een donkere huidskleur te vragen waar die 'nou echt vandaan komt', kan dat komen doordat je onbewust het beeld hebt van Nederlanders als wit." Ook zijn er openlijke racisten die dit beeld zelfs bewust gebruiken.

KIS heeft onderzoek gedaan naar dit openlijke racisme in Nederland. Het kennisplatform concludeerde daaruit dat mensen die openlijk racistisch zijn, denken dat er twee soorten burgers bestaan: mensen die in hun beleving 'echte Nederlanders' zijn en mensen die dat niet zouden zijn.

"Die laatste groep hoort er volgens mensen met openlijk racistische denkbeelden niet bij omdat ze een donkere huidskleur hebben, moslim zijn of een in hun ogen 'niet Nederlands klinkende' achternaam hebben", licht Felten toe.

De groep 'niet echte Nederlanders' mag volgens openlijke racisten geen eisen stellen aan de 'echte Nederlanders', bleek uit het KIS-onderzoek. Ook mogen leden van de 'niet Nederlandse' groep niet mede bepalen hoe bijvoorbeeld tradities zoals het Sinterklaasfeest mee veranderen met de maatschappij.

"Het idee hierachter is dat deze 'gasten' zich zouden moeten aanpassen omdat ze hier niet 'echt' vandaan komen: ze zijn hier volgens de 'echte Nederlanders' slechts te gast tenslotte", legt Felten uit.

"Zij mogen weliswaar de eigen cultuur behouden maar hiermee 'Nederlanders' niet 'lastig vallen'", valt te lezen in het KIS-artikel Openlijk negatieve uitingen over mensen met een migratieachtergrond of kleur uit 2021.

Mensenrechtenadvocaat Elsa van de Loo heeft een Nederlandse vader en een Dominicaanse moeder. Ze draagt een hoofddoek.

"Die vraag kreeg ik zelfs al voordat ik een hoofddoek droeg", legt ze haar ervaringen met 'waar kom je nou écht vandaan?' uit. "Omdat ik als kind opvallende groene ogen en 'ander' haar had. Mensen vonden het mooi: zo'n 'gemixt en exotisch' kindje."

Maar sinds Van de Loo een hoofddoek draagt, ervaart ze de motivatie achter 'waar kom je nou écht vandaan?' als minder positief. "Hoofddoeken en de islam hebben onterecht een slecht imago bij veel Nederlanders. Ik hoor nu juist vaak: 'Huh? Maar je hebt een heel Hollandse naam.'"

Met de vraag 'Waar kom je vandaan?' heeft de mensenrechtenadvocaat geen moeite als deze wordt gesteld uit oprechte interesse om meer over de ander te weten. "Maar het vragen om andere mensen in een hokje te stoppen of om je vooroordelen bevestigd te zien, vind ik niet oké."

Felten geeft aan dat wanneer iemand de vraag 'waar kom je echt vandaan?' stelt, dit niet betekent dat de persoon ook altijd uitgaat van dit racistische denken. Je kunt volgens de KIS-onderzoeker ook nooit precies weten hoe iemand iets bedoelt. Bovendien discrimineert niet iedereen bewust. Maar je kunt wél uitleggen hoe een vraag of opmerking kan overkomen op een ander.

"De vraag 'waar kom je nou écht vandaan?' kan bij een ander de indruk wekken dat jij vindt dat diegene minder in Nederland thuishoort dan bijvoorbeeld witte Nederlanders", legt Felten uit.

"Neem bijvoorbeeld een donkere huidskleur: Suriname hoorde sinds 1667 bij Nederland en Limburg pas sinds 1867. Dus die aanname is bijzonder gek."

De Koninklijke Marechaussee stopte in november 2021 met etnisch profileren. Felten vindt dat een goede zaak.

"De Marechaussee vond eerder een donkere huidskleur een mogelijke aanwijzing dat iemand niet uit Nederland komt. Daar zat de suggestie in dat échte Nederlanders wit zouden zijn."

Van de Loo vindt het jammer dat haar kinderen al op jonge leeftijd met dezelfde vraag waar ze nou echt vandaan kwamen werden geconfronteerd. Haar destijds vierjarige dochter kreeg de vraag toen ze uit de speeltuin kwam.

"Een oudere vrouw vroeg aan mijn dochter waar ze vandaan kwam", herinnert Van de Loo zich. "Met haar antwoord 'uit de speeltuin' nam ze geen genoegen. Mijn dochter moest van de vrouw zelfs gaan uitleggen waar haar grootouders vandaan kwamen."

"Jonge kinderen snappen die vraag oprecht niet", stelt ze. "Helaas begrijpt mijn nu elfjarige dochter inmiddels wél waar het om gaat."

Getuigen van het door prins William als racistisch bestempelde incident voelden zich dinsdag ongewenst en onveilig door het blijven doorvragen van de hofdame.

"En hoe vaak ik haar vragen ook beantwoordde, het was niet wat ze wilde horen", zei Fulani zelf over het gedrag van de hofdame. "Welke bescherming was er voor mij tegen dit soort racisme?"