Gorbatsjov zorgde in de jaren tachtig voor grote veranderingen in de Sovjet-Unie. Zijn beleid leidde tot het einde van de Koude Oorlog, maar onbedoeld ook tot het uiteenvallen van het land. Ook maakte hij de hereniging van Duitsland mogelijk.

De Rus ontving in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede. Hij was kort president: van maart 1990 tot eind december 1991. Eerder was hij vanaf 1985 de machtige secretaris-generaal van de communistische partij. Met zijn nieuwe beleid maakte hij Russische begrippen als glasnost (openheid) en perestrojka (hervorming) wereldwijd bekend.

Die openheid en hervormingen waren volgens 'Gorbi' nodig omdat zijn land hopeloos achterliep op het Westen. De Sovjet-Unie kon in zijn ogen alleen een wereldmacht blijven als er ingrijpende veranderingen zouden komen. De toch al belabberde economie liep nog meer averij op door de Sovjetinvasie van Afghanistan in 1979. Een nieuwe wapenwedloop stuwde de defensie-uitgaven op.

Gorbatsjov besloot in 1989 een einde te maken aan de kostbare bezetting van Afghanistan. Ook verbeterde hij de relatie met de Verenigde Staten en zette Moskou de eerste voorzichtige stapjes richting een vrijemarkteconomie. De Sovjetburgers kregen na zeventig jaar meer vrijheden dan ooit. Politieke gevangenen kwamen vrij en dissidente bewegingen schoten als paddenstoelen uit de grond.

Sommige deelstaten van de Sovjet-Unie grepen Gorbatsjovs hervormingen aan om een eigen nationalistische weg in te slaan. Pogingen van Gorbatsjov om die onafhankelijkheidsbewegingen de kop in te drukken mislukten. In november 1989 volgde onverwacht de val van de Berlijnse Muur. Moskou stemde in met de Duitse hereniging en zelfs met de terugtrekking van de Sovjettroepen uit alle Oost-Europese landen.

In 1990 liet Gorbatsjov zich kiezen tot president van de Sovjet-Unie om zijn macht als staatshoofd te behouden. Hij werd op die manier de eerste gekozen president van de Sovjet-Unie, maar ook de laatste. Gorbatsjov werd opgevolgd door Boris Jeltsin, die vorm probeerde te geven aan een vernieuwde en verkleinde Unie met slechts acht republieken.

Gorbatsjov werd in het buitenland geprezen. In eigen land gold hij vooral als de man die de Sovjet-Unie naar de ondergang hielp. Hij richtte een paar keer een politieke partij op, maar zonder enig succes. Hij had ook nog herhaaldelijk kritiek op president Vladimir Poetin, die de verworvenheden van glasnost, zoals vrijheid van meningsuiting, weer terugdraaide.