NU.nl
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan ziet NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden niet zitten. Die landen zouden zich volgens hem anders moeten opstellen tegenover de Koerdische Arbeiderspartij (PKK). Turkije en de Europese Unie beschouwen die partij als een terroristische organisatie. Met zijn houding maakt Turkije zich niet geliefd, maar volgens experts moet het Westen er rekening mee houden dat het menens is voor Erdogan. Wat zit er achter zijn weigering?
De NAVO is zo opgezet dat alle dertig leden een lidmaatschap moeten goedkeuren. De weg tot toetreding van Finland en Zweden loopt daarmee via Ankara.
"Dat geeft Turkije een middel in handen om zijn eisen kracht bij te zetten", zegt Sinan Ülgen, voormalig diplomaat en tegenwoordig directeur van het Center for Economics and Foreign Policy Studies (EDAM), een Turkse denktank.
Volgens experts is Turkije vooral kwaad op Zweden. Turkije wil de uitlevering zien van vermeende PKK-leden. Bovendien wil het land een einde aan het wapenembargo dat sinds 2019 van kracht is, toen Turkije Noord-Syrië binnenviel.
"Turkije ziet zichzelf niet in een bondgenootschap zitten met een land dat een wapenembargo tegen Ankara heeft ingesteld. Dat kan een onderhandelingspunt zijn", zegt Berk Esen, politicoloog aan de Turkse Sabanci-universiteit en als onderzoeker verbonden aan het German Institute for International Security Affairs (SWP). "De uitlevering van Koerden dient een politiek doel voor Erdogan. Dat is daardoor lastiger te realiseren."
"Erdogan kan zijn weigering om Finland en Zweden toe te laten doorzetten, omdat de eisen veel steun krijgen in Turkije. Ook de oppositie gaat daarin mee", aldus Ülgen. "Daarnaast kan Erdogan met deze houding zijn favoriete rol spelen van iemand die tegen het Westen ingaat. Hij is een politicus die altijd de binnenlandse politiek in het achterhoofd heeft."
Signalen naar Washington en Moskou
Howard Eissenstat, Turkije-expert van St. Lawrence University in de Amerikaanse staat New York, sluit niet uit dat Ankara ook op zoek is naar een signaal vanuit Washington. "De weigerachtige houding kan een onderhandelingstactiek zijn."
De regering van de Amerikaanse president Joe Biden heeft het Congress gevraagd groen licht te geven voor de verkoop van opgewaardeerde F-16-gevechtsvliegtuigen aan Turkije. Een akkoord hierover zou Erdogan mogelijk van gedachten kunnen laten veranderen.
Het is tenslotte ook mogelijk dat Erdogan erop rekent dat zijn houding de onderhandelingspositie met Rusland kan versterken, vult Esen aan. "Hij laat hiermee opnieuw aan Poetin zien dat Turkije de middenweg probeert te vinden in de oorlog met Oekraïne."
Weigering lijkt berekend risico
Met zijn weigering lijkt Erdogan de internationale reputatie van Turkije op het spel te zetten. En dat is binnen de NAVO niet voor het eerst. In 2019 baarde het land opzien door als NAVO-lid het Russische S-400-luchtverdedigingssysteem in ontvangst te nemen. Dat was tegen het zere been van andere landen van het bondgenootschap, met sancties tot gevolg.
In 2020 trapte Turkije op de rem bij de nieuwe NAVO-verdedigingsplannen voor Polen en de Baltische staten. Toen was het Ankara te doen om de Koerdische groeperingen in Syrië als terreurorganisaties gelabeld te krijgen.
Wat Ülgen betreft neemt Erdogan echter een berekend risico. "Zeker vanuit binnenlands oogpunt valt er iets te winnen zonder dat hij erop achteruitgaat."
Eissenstat deelt die lezing, al is hij er niet van overtuigd dat Erdogan precies voor ogen heeft wat hij wil. "Het lijkt erop dat hij simpelweg aan de boom schudt om te zien wat eruit komt vallen." Wat Eissenstat betreft lijkt de huidige ruzie dan ook meer op die uit 2020 dan het conflict met de NAVO in 2019.
"Erdogan is erbij gebaat om de onderhandelingen over toetreding van Finland en Zweden te vertragen. Hoe langer het duurt, des te meer concessies er gedaan zullen worden, is de gedachte. Hij wil niet met lege handen achterblijven", zegt Esen.
Partijen zijn niet gebaat bij onenigheid binnen NAVO
Een heus veto kan juist wel voor reputatieschade zorgen, erkent Ülgen. Zover zal het volgens hem niet komen, maar hij verwacht wel dat Erdogan langer zal blijven dwarsliggen dan waar het Westen rekening mee houdt. "De Turkse weigering is voor een belangrijk deel een emotionele beslissing, geen rationele."
Toch denkt Ülgen dat de partijen er samen zullen uit komen. "Turkije is uiteindelijk niet gebaat bij onenigheid binnen de NAVO. Zweden net zo min."
"Ik heb niet de indruk dat Turkije een breuk met de NAVO nastreeft", vult Eissenstat aan. "Daarvoor zal het land een te hoge prijs moeten betalen."
Finland en Zweden hebben gezegd in gesprek te willen gaan met Erdogan.