De leiders van de EU besloten vorig jaar het recht op EU-subsidies te koppelen aan de zogenoemde rechtsstaattoets. Die koppeling heet het conditionaliteitsregime. Polen en Hongarije stemden daarmee in onder voorwaarde dat het Hof zich zou uitspreken over de zaak.

De EU wil op deze manier voorkomen dat het subsidiegeld bijvoorbeeld door corruptie of vriendjespolitiek in verkeerde handen komt.

Dat geldt ook voor de tientallen miljarden uit het coronaherstelfonds waar Polen en Hongarije een aanvraag voor doen. De Europese Commissie heeft hun herstelplannen, die al in het voorjaar zijn ingediend, nog altijd niet goedgekeurd.

De twee landen liggen namelijk al geruime tijd overhoop met de Commissie over de handhaving van de rechtsstaat. Zo heeft de EU grote zorgen over de onafhankelijkheid van de Poolse rechters. In Hongarije vreest de EU voor het gevaar van corruptie, belangenverstrengeling en misstanden met aanbestedingen. Op 19 november kregen de landen hier al vragen over, die ze binnen een aantal weken moeten beantwoorden.

Volgens de advocaat-generaal zorgt het conditionaliteitsregime er onder meer voor dat de subsidies van de EU op de juiste manier worden gebruikt. Als een lidstaat namelijk de rechtsstaat niet goed naleeft, dan "komt het goede beheer van de middelen van de Europese Unie en haar belangen" in gevaar, aldus de advocaat-generaal.

De EC mag daarom het conditionaliteitsregime toepassen. Ook is er geen sprake van de door Hongarije en Polen beweerde willekeur, omdat de Commissie wel moet kunnen aantonen dat er sprake is van het overtreden van de rechtsstaat.

Het advies van de advocaat-generaal wordt vaak door de hoogste Europese rechter overgenomen in de definitieve uitspraak. Die wordt begin volgend jaar verwacht.