Een van de grondbeginselen van de EU is dat alle leden de Europese wetgeving erkennen. Alle landen die lid worden van de EU, gaan ermee akkoord dat het Europese Hof de hoogste juridische instantie is.

Wanneer een land vindt dat het Europese recht in strijd is met het nationale recht, kan er een beroep worden ingediend bij het Hof van Justitie van de Europese Unie. Dat heeft het laatste woord, hebben de EU-lidstaten afgesproken. Ook Polen ging akkoord met die afspraken toen het in 2004 toetrad tot de EU.

Het Europese Hof oordeelde eerder al dat Polen het eigen recht niet boven het Europese recht mag stellen. De Europese Commissie onderzoekt momenteel of Polen gedwongen kan worden om zich aan die uitspraak te houden.

De weigering van Polen om Europese wetgeving zwaarder te laten wegen dan de eigen wetgeving, gaat in tegen de EU-regels. Lidstaten hebben niet het recht om een uitspraak van het Europese Hof naast zich neer te leggen ten faveure van het eigen recht.

Door de beslissing van Polen om het eigen recht boven het Europese recht te stellen, plaatst het land zich in feite buiten de Europese wetgeving.

Wanneer een EU-land een uitspraak van het Europese Hof negeert, gaat dat in tegen een van belangrijkste principes waarop de EU is gebaseerd en kan zelfs het bestaansrecht van de Unie zelf in twijfel getrokken worden.

Er worden vraagtekens geplaatst bij de onafhankelijkheid van de Poolse rechtspraak. In Polen heeft de regering sinds enkele wetswijzigingen in 2017 grote invloed op de aanstelling van rechters. Het parlement, waarin de PiS-partij een meerderheid heeft, kan zelf rechters naar voren schuiven, onder wie de rechters die oordeelden dat verschillende Europese wetten "onverenigbaar" waren met de Poolse grondwet.

De EU tikte Polen al eerder op de vingers vanwege de "erosie van de democratische rechtsstaat", omdat de rechtspraak niet onafhankelijk functioneert. Ondanks oproepen van de EU en het Europese Hof weigert Warschau het rechtssysteem ingrijpend te hervormen.

Door het huidige conflict wordt gevreesd voor 'scheve' rechtspraak in Polen, waarbij sommige rechters zich baseren op het Poolse recht en andere op het Europese recht.

Deskundigen vrezen dat het conflict uiteindelijk kan leiden tot een vertrek van Polen uit de EU. Hoewel de gevolgen moeilijk te voorspellen zijn, zou een zogenoemde 'Polexit' een reële mogelijkheid zijn.

De huidige regering in Polen, onder leiding van president Andrzej Duda, staat bekend als bijzonder sceptisch en kritisch richting de EU. Deskundigen vrezen dat het huidige conflict wordt aangegrepen als een rechtvaardiging om uit de EU te stappen.

De Poolse regering zei eerder dat er niet wordt aangestuurd op een breuk met de EU en dat dergelijke vraagstukken altijd voorgelegd zullen worden aan de bevolking, bijvoorbeeld door middel van een referendum. Voor een vertrek uit de EU lijkt onder de Poolse bevolking weinig animo te zijn.