Morawiecki had het hof gevraagd om zich uit te spreken over de vraag of het Europese recht ook voorrang krijgt boven de Poolse grondwet. De rechters concludeerden vervolgens dat delen van Europese verdragen strijdig zijn met de grondwet.

Dat plaatst Warschau op ramkoers met het dagelijks bestuur van de EU in Brussel. Ingewijden vrezen een crisis binnen de EU of zelfs het vertrek van Polen uit de EU.

De uitspraak leidde ook in Polen tot geëmotioneerde reacties. Bij het hof verzamelden zich donderdag enkele tientallen demonstranten. Die zwaaiden met Europese vlaggen en schreeuwden onder meer "schande" en "verraders". Een huilende vrouw noemde het oordeel van de rechters schandalig. "Ze halen ons uit de Europese Unie."

De Poolse premier is wel blij met de uitspraak. Morawiecki benadrukte op Facebook dat zijn land deel wil blijven uitmaken van de "Europese familie van naties", maar dat wel "met respect" met iedereen moet worden omgegaan. Polen ligt al langer overhoop met de Europese Commissie over hervormingen in het land die de democratie en rechtsstaat volgens Brussel steeds verder ondermijnen.

De oppositie deelt het enthousiasme van de premier niet. Oud-premier Tusk heeft landgenoten ertoe opgeroepen zondag te demonstreren in Warschau. "Alleen samen kunnen we ze tegenhouden", schreef hij op Twitter. Tusk was na zijn premierschap onder meer EU-president en is inmiddels weer aangetreden als leider van de belangrijkste Poolse oppositiepartij.

EU-president Ursula von der Leyen liet vrijdag in een reactie weten "zeer bezorgd" te zijn over de uitspraken van het Poolse hof. Zij heeft de Europese Commissie gevraagd te kijken naar de uitspraken en op basis daarvan volgende stappen voor te stellen. "De Unie is een gemeenschap van waarden en wetten", aldus Von der Leyen. "Dat is wat ons bindt en ons sterkt. Die principes moeten we handhaven."

Ook individuele EU-landen hebben geschokt gereageerd op de conclusie van het Poolse gerechtshof. De Franse minister van Europese Zaken Clément Beaune sprak over een aanval op de Europese Unie. De bewindsman noemde de situatie zeer ernstig en zei dat het risico bestaat dat Polen uit de EU vertrekt. Hij benadrukte bij BFMTV dat beslist niet te willen.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas vindt dat Polen zich aan zijn verplichtingen als EU-lid moet houden. "Als een land besluit om politiek deel uit te maken van de EU, dan moet het garanderen dat de overeengekomen regels ook volledig worden ingevoerd", zei hij tegen Duitse media.

Minister van Buitenlandse Zaken Jean Asselborn van Luxemburg verweet de Poolse regering "met vuur te spelen". Hij zei aan het begin van een EU-bijeenkomst in zijn thuisland dat het voor het functioneren van de Europese Unie essentieel is dat Europees recht boven nationaal recht gaat. "Als dat principe sneuvelt, dan verdwijnt het Europa dat wij kennen en dat is opgebouwd met de verdragen van Rome."