Duitsland is gewend om met twee partijen een coalitie te vormen. Die bestond meestal uit CDU/CSU met een andere partner. Op dit moment is dat de SPD, maar het gaat deze partijen dit keer waarschijnlijk niet lukken om weer samen een coalitie te vormen.

Samen hebben zij 49,8 procent van de stemmen en dus moet er een derde coalitiepartij komen. "Een driepartijencoalitie vinden de Duitsers erg ingewikkeld. Dat hebben ze bij de vorige verkiezingen (in 2017, red.) ook al geprobeerd en dat is toen niet gelukt. Daardoor was de hele formatie weer terug bij af", aldus Pittlik van de nieuwssite van het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA), een kenniscentrum verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Uiteindelijk vormde CDU/CSU een coalitie met de SPD.

Wat het Duitse formatieproces deze keer ingewikkeld maakt, is dat er niet veel opties voor zo'n driepartijencoalitie zijn, legt Pittlik uit. In Duitsland zitten op dit moment zes partijen in het parlement. Ter vergelijking: dat zijn er in Nederland maar liefst negentien.

Het is nog gissen wie de derde speler in de eventuele driepartijencoalitie gaat worden. "Alternative für Deutschland wordt sowieso uitgesloten. Dat zie ik echt niet gebeuren", aldus Pittlik.

Datzelfde geldt eigenlijk ook voor Die Linke, legt de Duitslandexpert uit. Hoewel de SPD een samenwerking met de socialisten niet heeft uitgesloten, is een dergelijke coalitie niet waarschijnlijk. Pittlik wijst onder meer op grote verschillen op het gebied van buitenlandse politiek en de wens van Die Linke om uit de NAVO te willen stappen, wat voor de SPD onbespreekbaar is.

De waarschijnlijkste kandidaten die bij de driepartijencoalitie betrokken kunnen worden, zijn Die Grünen (goed voor 14,8 procent van de stemmen) en de FDP (11,5 procent). Maar ook deze samenwerkingen kunnen tot moeilijkheden leiden. De partijen willen namelijk heel verschillende dingen. Zo willen Die Grünen op het gebied van milieu verder gaan dan de andere partijen en zit de FDP op het gebied van financiën en economie niet op één lijn met de SPD.

Die Grünen kunnen het bijvoorbeeld op sociaal-economisch terrein redelijk vinden met de SPD, maar willen op het gebied van milieu dus verder gaan dan de SPD, CDU/CSU en FDP, legt Pittlik uit. De FDP heeft daarentegen financiën en economie als belangrijkste speerpunten. De partij zit op dat gebied redelijk op één lijn met CDU/CSU, maar het verschil met de SPD is heel groot.

Hoewel de relatief kleine partijen Die Grünen en FDP als waarschijnlijkste kandidaten een sterke onderhandelingspositie hebben, verwacht Pittlik dat de coalitievorming "behoorlijk lang" kan duren. "Het heeft bij de vorige verkiezingen ook maanden geduurd en dat zie ik nu ook wel weer gebeuren. Maar misschien verrassen ze ons."

Normaliter verlopen de formatieonderhandelingen in Duitsland wel sneller dan de Nederlandse. De partijvoorzitters spreken in Duitsland zelf over het regeerakkoord en leggen dit op basis van hoofdlijnen vast. Dat akkoord is minder uitgewerkt dan hier in Nederland, waardoor het formatieproces vaak sneller verloopt.

Daarnaast benadrukt Pittlik dat er in Duitsland op dit moment "meer urgentie wordt gevoeld om snel een nieuwe regering te vormen". Dat heeft volgens de expert ook te maken met het vertrek van bondskanselier Merkel. "Dat geeft mensen een onzeker gevoel. Duitsers zijn erg gehecht aan Merkel. Iedereen wil weten wie er voor haar in de plaats komt."

In Duitsland heerst volgens de Duitslanddeskundige ook het gevoel "dat er nu echt iets moet veranderen". Als voorbeeld noemt Pittlik het verkiezingsonderwerp klimaat, dat door de overstromingen van afgelopen zomer "echt in Duitsland wordt gevoeld". Daarnaast moet de klap van de coronacrisis worden opgevangen en is er onvrede over de kloof tussen arm en rijk. "Er is veel werk aan de winkel."