Volgens Amy Verdun, hoogleraar Europese politiek en economie aan de Universiteit Leiden, kon de EU niet sneller actie ondernemen. Strafprocedures die bezwaar maken tegen handelingen van een EU-lidstaat kunnen jaren duren, legt zij uit. Dat bevestigt historicus Michiel Luining, die aan de Universiteit Antwerpen onderzoek doet naar het Europees recht in bijvoorbeeld Polen en Hongarije. "Men wil daarom eerst kijken of het via de dialoog kan worden opgelost."

De deskundigen noemen onder meer het openen van een inbreukprocedure een optie. Die kan er uiteindelijk toe leiden dat Hongarije zich moet verantwoorden bij een Europese rechter voor het gevoerde beleid. De procedure duurt echter enkele jaren én Orbán kan alsnog besluiten om niets te doen na de uitspraak.

Dat zou hem wél duur kunnen komen te staan, leggen de experts uit. Zo kan het land uitgesloten worden van Europese fondsen en kunnen andere sancties opgelegd worden. "Die stap wordt echter niet snel genomen", erkent Verdun.

Wel heeft EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen de eerste stappen van een strafprocedure tegen Hongarije reeds aangekondigd. De antihomowet druist volgens haar tegen de fundamentele waarden van de EU in.

Orbán kan een jarenlange rechtsgang voorkomen, legt Luining uit. "De procedure kan ingaan op een specifiek deel van de wet. Orbán kan ervoor kiezen om straks bijvoorbeeld de mediaproducties toch toe te staan, en voorlichting op scholen te blijven verbieden."

Beide partijen kunnen zich dan presenteren als winnaar, vervolgt de historicus. "De EU kan stellen dat door hun ingrijpen de wet is aangepast, en Orbán kan aantonen dat hij zijn politieke agenda heeft gevolgd. Zijn strategie lijkt op twee stappen vooruit, en een stap terug", vertelt Luining.

De EU zal snel een "bevredigend antwoord" van de premier eisen, weet Luining. "Mogelijk heeft Orbán zich verkeken op de snelheid en politieke kracht waarmee de EU heeft gereageerd."

Daar sluit Verdun zich bij aan. "Wat we momenteel zien, is op het hoogste niveau politiek druk zetten." Volgens haar kunnen EU-leiders als premier Mark Rutte met de stevige uitspraken duidelijk maken dat Orbán zijn politiek kapitaal aan het verspelen is. "Denk aan de migratiekwestie waarin Hongarije duidelijk maakte dat het land geen vluchtelingen wilde opnemen. De EU toonde uiteindelijk begrip, maar in de toekomst hoeft Hongarije dat niet meer te verwachten."

De internationale druk kan ook een binnenlandse beweging op gang zetten, vervolgt Verdun. "Burgers zijn niet altijd even blij met de regering van Orbán, die steeds extremer is geworden in het nemen van de macht." Buitenlandse invloeden kunnen echter ook averechts werken, stellen de deskundigen. "Orbán is erbij gebaat om een cultuuroorlog uit te lokken. Dan kan hij zijn achterban mobiliseren", vertelt Luining.

Veel critici zien de antihomowet als de zoveelste aanval op de lhbti-gemeenschap in het land. Verdun vermoedt dat de EU dan ook meer plannen heeft dan alleen het aanpakken van de omstreden wet. "Dit kan een symbolisch punt worden van ingrijpen. Er gaan meer dingen niet goed in Hongarije, soms moet je de aandacht echter kunnen vestigen op één punt."