Navalny geldt als een van de belangrijkste tegenstanders van de Russische president Vladimir Poetin en zijn machtige vertrouwelingen. Met zijn anticorruptieorganisatie (FBK) uitte hij regelmatig kritiek op ze. Ook publiceerde hij jarenlang onderzoeken naar corruptie in de politiek.

In 2011 maakte Navalny internationaal naam met zijn prominente rol bij protesten tegen Poetin. Tienduizenden Russen gingen de straat op omdat Poetins partij gefraudeerd zou hebben bij de parlementsverkiezingen. Het waren de grootste protesten sinds de voormalige KGB-agent in 1999 aan de macht kwam - tot de huidige demonstratiegolf.

Hoewel Navalny vanwege de protesten in 2011 werd opgepakt en een celstraf van vijftien dagen kreeg, bleef hij weerstand bieden. Hij werd een jaar later verkozen tot leider van de oppositie. In de jaren daarop werd hij vaker gearresteerd en veroordeeld, onder meer wegens corruptie en het organiseren van illegale protesten.

Volgens de oppositieleider en internationale mensenrechtenorganisaties waren die veroordelingen politiek gemotiveerd. Hij zat nooit lang vast, maar vanwege zijn strafblad mocht hij niet meedoen aan de presidentsverkiezingen in 2018. Hij ging tevergeefs in beroep tegen het besluit en riep tegelijkertijd zijn volgers op de stembusgang te boycotten.

Navalny, die zeer actief is op sociale media, in tegenstelling tot Poetin, heeft veel jonge aanhangers.

Een voorbeeld van zijn regeringskritische acties was een recente video over een vermeend privépaleis van Poetin aan de kust van de Zwarte Zee, die Navalny en zijn medewerkers op 19 januari publiceerden - twee dagen na zijn jongste arrestatie. De video werd honderden miljoenen keren bekeken en draagt bij aan de huidige protestgolf rond Navalny's gevangenschap. Poetin ontkent dat het paleis van hem of zijn familie is.

Navalny geldt zelf als een nationalistische politicus, die in het verleden controversiële uitspraken deed over immigranten, moslims en etnische groepen binnen Rusland en banden onderhoudt met radicaal-rechtse organisaties. Veel liberale Russen zeggen hem desondanks te steunen, omdat zijn strijd voor democratisering de prioriteit heeft.

De oppositieleider is vaker bedreigd en aangevallen. Hij werd meerdere keren op straat aangevallen door aanhangers van de Russische regering en liep drie jaar geleden oogletsel op, toen een onbekende man ontsmettingsmiddel in zijn gezicht gooide.

Navalny werd op 20 augustus vorig jaar ernstig onwel tijdens een binnenlandse vlucht. Na veel getouwtrek met de autoriteiten werd hij naar Duitsland gebracht. Daar werd vastgesteld dat hij was vergiftigd met het Russische zenuwgif novichok, dat ook werd gebruikt bij de vergiftiging van oud-dubbelspion Sergei Skripal en diens dochter in het Britse Salisbury in 2018. Net als de Skripals, overleefde Navalny de aanslag.

Mogelijk was dat niet de enige poging hem te vergiftigen. Vorig jaar kreeg Navalny, terwijl hij in de gevangenis zat, ernstige zwellingen in zijn gezicht en rode huiduitslag. Het ziekenhuis zei dat dit door een allergische reactie kwam, maar zijn persoonlijke arts sprak van een mogelijke vergiftiging.

Na zijn terugkeer uit Duitsland, begin januari, werd Navalny meteen gearresteerd door de Russische politie. Er zijn meerdere (zeer dubieuze) aanklachten tegen hem. Deskundigen zeggen dat Navalny langzamerhand een echte bedreiging voor Poetin wordt. De grip van het Kremlin is verzwakt vanwege de coronacrisis en de slechte staat van de economie. Mogelijk zal worden geprobeerd de oppositieleider dit keer langer vast te zetten.

Met zijn verblijf in het buitenland zou hij de meldplicht verbonden aan een voorwaardelijke celstraf van 3,5 jaar hebben geschonden. Die kreeg hij in 2014 opgelegd, wegens oplichting van het Franse cosmeticabedrijf Yves Rocher. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens was die veroordeling onterecht.

Daarnaast stellen de Russische aanklagers dat Navalny giften aan zijn anticorruptiefonds verduisterde. Ook lopen er twee smaadzaken tegen hem en hangt de oppositieleider een andere voorwaardelijke celstraf boven het hoofd, die hij in 2013 kreeg wegens fraude rond een staatsbosbedrijf. Dat vonnis berustte ook niet op bewijs, oordeelde het Europees Hof.