Buitenlandse medewerkers die in Qatar werken aan de voorbereidingen van het WK voetbal in 2022 worden volgens een rapport van Human Rights Watch (HRW) nog steeds slecht behandeld, ondanks beloftes van de overheid. Het aantal arbeidsmigranten dat onder grote beloftes naar Qatar afreist om te werken is sterk toegenomen met het WK in het vooruitzicht.

Human Rights Watch sprak voor het rapport met ruim negentig arbeidsmigranten van zestig verschillende bedrijven. Onder hen waren, naast bouwers aan stadions en wegen, ook medewerkers die in bijvoorbeeld restaurants werkten. Iedereen rapporteerde enige vorm van misbruik: onbetaald overwerk, willekeurige loonsvermindering, het achterhouden van loon of helemaal niet betaald worden.

De belangrijkste oorzaak van deze problemen is het zogenoemde kafalasysteem, dat nog steeds op grote schaal wordt gebruikt in het land. Onder dit systeem zijn werknemers volledig afhankelijk van hun werkgever als sponsor.

De arbeidsmigranten komen vaak uit zeer arme landen als India, Nepal, Filipijnen, Bangladesh, Kenia en Oeganda. Daar worden ze door speciale arbeidsbureaus 'gelokt' naar Qatar met de belofte van een betere toekomst of hogere salarissen, om hun families in hun thuisland te ondersteunen.

Ze moeten hiervoor vaak al een flinke een aanbetaling doen - gelijk aan een aantal maandsalarissen (het minimumloon voor fulltime werk ligt rond de 175 euro per maand) - zodat hun toekomstige werkgever zeker weet dat ze komen opdagen. Deze aanbetaling wordt echter ook vaak als stok achter deur gebruikt om werknemers in het land te houden.

Veel keuze hebben de arbeidsmigranten volgens HRW toch vaak al niet. Onder het kafalasysteem hebben ze hun paspoort ingeleverd bij de sponsor, die ook meteen voor huisvesting en vliegtickets zorgt. Sommige arbeidsmigranten mogen bovendien alleen de accommodatie verlaten voor hun werk.

Overwerk niet betaald

Een geïnterviewde zei in het HRW-rapport dat ze maandenlang niet betaald werd en hierdoor geen eten meer kon kopen, hoewel ze twaalf uur per dag werkte. Ook haar loon voor overwerk werd achtergehouden. Voor haar vertrek terug naar de Filipijnen vertelde haar werkgever dat ze haar eerste én laatste salaris niet meer krijgt omdat daarmee de tickets worden betaald. Eerder was nog afgesproken dat de werkgever daarvoor zou zorgen.

Er wordt volgens HRW door werkgevers een 'betaal wanneer betaald'-methode gehanteerd: die zorgt ervoor dat onderaannemers hun personeel (de arbeidsmigranten) pas betalen als zij zijn betaald door de hoofdaannemers, wat soms lang kan duren. Hierdoor worden de armste, tijdelijke inwoners van Qatar het slachtoffer van een grote bedrijfshiërarchie.

De Qatarese economie is voor een groot deel afhankelijk van de arbeiders uit het buitenland; er zijn ruim twee miljoen arbeidsmigranten in het land, ruw geschat 95 procent van de totale arbeidsmarkt. Er verschenen de laatste jaren al meerdere rapporten over de erbarmelijke situatie van arbeidsmigranten in het olierijke land.

KNVB ziet geen reden tot wijziging van standpunt

Het Nederlands elftal reist mogelijk in 2022 naar het WK toe, al moet de officiële kwalificatie daarvoor nog plaatsvinden. NU.nl vroeg aan de KNVB of de bond een standpunt inneemt omtrent de situatie van arbeidsmigranten daar.

Volgens de KNVB zijn de HRW-rapporten waardevol om de problematiek in het land aan te kaarten, maar van een mogelijke boycot is geen sprake. "Sinds de Tweede Wereldoorlog is geen enkel WK-eindtoernooi door een land om politieke redenen geboycot. Daarnaast is een boycot een manier om een probleem op de kaart te zetten. Juist vanwege het WK staat die situatie al bij velen op de radar."

Qatar: Gevallen in rapport zijn uitzonderingen

Een woordvoerder van de regering van Qatar laat in een reactie aan NU.nl weten dat het rapport van HRW niet klopt. "Vrijwel iedereen die naar Qatar komt om werk te zoeken, ervaart nooit problemen met betalingen. De zaken (in het HRW-rapport, red.) zijn op zichzelf staande uitzonderingen. Bovendien zijn wanbetalingen door werkgevers al heel erg afgenomen door nieuwe regels."

"HRW heeft pas toen het rapport al klaar was contact met ons gezocht. Als ze eerder met ons hadden gesproken, hadden we de problemen van de werknemers in het rapport direct kunnen oplossen. Een verslag in retrospectief helpt daarbij niet. De aanbevelingen in het HRW-rapport zijn of worden al geïmplementeerd door Qatar."

Volgens HRW durven veel werknemers dit echter niet aan, uit angst voor wraak door werkgevers. Bovendien zijn de procedures lastig, duur en kosten ze erg veel tijd.