"2019 was qua bosbranden een uitzonderlijk jaar", vertelt Guido van der Werf, hoogleraar aan de Vrije Universiteit en gespecialiseerd in bosbranden en klimaat. "Bosbranden zijn onvoorspelbaar en er is ieder jaar wel een regio met relatief veel branden. Maar 2019 was bijzonder omdat er op veel verschillende plekken, waaronder Rusland, Indonesië en Australië, meer branden waren dan normaal."

De bosbranden in het Amazonegebied in Zuid-Amerika lijken in 2019 de meeste media-aandacht te hebben gekregen. Maar als je naar de afgelopen twintig jaar kijkt, bleek het aantal bosbranden in Zuid-Amerika vorig jaar juist niet bijzonder groot.

Van der Werf legt uit dat dit komt doordat er tussen 2000 en 2005 in het gebied sprake was van veel ontbossing, waardoor er veel bosbranden ontstonden. "Daarna is de ontbossing en daarmee het aantal bosbranden afgenomen. Wat zorgelijk is, is dat er in 2019 juist weer meer ontbossing lijkt te hebben plaatsgevonden."

Wereldwijd was het aantal branden in 2019 ook niet uitzonderlijk groot. Volgens gegevens van globalfiredata.org lag het aantal branden vorig jaar onder het gemiddelde van de afgelopen zestien jaar. Dit komt doordat er veel bosbranden waren, maar relatief weinig savannebranden.

Van der Werf legt uit dat een groot gedeelte van de jaarlijks geregistreerde branden woeden in graslandschappen, zoals savannes. "Het is normaal dat in droge perioden in deze gebieden natuurbranden woekeren. Maar door het uitbreiden van landbouwgebieden is er minder savanne en zijn er dus ook veel minder savannebranden."

In 2019 zijn er wereldwijd wel meer broeikasgassen uitgestoten door branden. Sinds 1998 is er wereldwijd niet eerder zóveel broeikasgas vrijgekomen door branden. Dit kwam volgens van der Werf vooral door heftige veenbranden in Indonesië en Rusland. "Bij veenbranden verbrandt er per vierkante meter heel veel biomassa, want je gaat ook de diepte in. Hierdoor komen er veel broeikasgassen in de atmosfeer", aldus de hoogleraar.

"De hoeveelheid CO2 die jaarlijks door bosbranden wordt uitgestoten, is gelijk aan een vijfde van de jaarlijkse CO2-uitstoot veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen, zoals olie en kolen. Maar je moet er bij natuurbranden wel rekening mee houden dat als natuur en bossen zich herstellen, er ook weer CO2 uit de lucht wordt opgenomen. Als natuur alleen niet herstelt, komt er per saldo CO2 in de atmosfeer bij."

Ontbossing voor landbouw is een belangrijke oorzaak dat bos na een brand niet terugkomt. Naar schatting komt er door ontbossingsbranden jaarlijks net zoveel CO2 in de atmosfeer als 5 procent van wat jaarlijks wordt uitgestoten door het verbruik van fossiele brandstoffen.

"Ook is er de angst dat door klimaatverandering bossen in bijvoorbeeld Australië niet volledig meer herstellen, waardoor de uitgestoten CO2 in de atmosfeer blijft."

Naast broeikasgassen komt er bij een brand ook veel fijnstof in de lucht. Van der Werf legt uit dat fijnstof ervoor kan zorgen dat het korte tijd regionaal juist iets koeler is, omdat fijnstof straling van de zon tegenhoudt.

"Maar fijnstof blijft niet lang in de lucht hangen, vaak is het binnen een week op de grond neergeslagen. Terwijl CO2 veel langer in de lucht blijft en mondiaal een effect heeft op de opwarming van de aarde. Hoe het koelende effect van fijnstof door bosbranden zich precies verhoudt tot het opwarmende effect van CO2 dat door bosbranden wordt uitgestoten, wordt nog onderzocht."