De twee landen hebben elk 35 gevangenen aan het buurland overgedragen. Het vliegtuig met Oekraïense gevangenen vertrok vanuit Moskou en het Russische vliegtuig vanuit Kiev.

Nederland heeft "meermaals en tot op het hoogste niveau overleg gevoerd" met Oekraïne om te voorkomen dat Tsemach deel zou uitmaken van de gevangenenruil met Rusland, schrijft Blok aan de Tweede Kamer.

Het Openbaar Ministerie drong er al langer op aan dat de Oekraïense separatist beschikbaar zou blijven voor het onderzoek naar het neerhalen van MH17. Nederland deed er nog een schepje bovenop toen medio augustus duidelijk werd dat Oekraïne Tsemach mogelijk aan Rusland zou overdragen. Oekraïne stelde de overdracht daarom wat uit, om het OM de gelegenheid te geven Tsemach "nogmaals" te verhoren, schrijft Blok.

Het kabinet hekelt de druk van Rusland, dat erop zou hebben gestaan dat Tsemach deel uitmaakte van de ruil. Blok brengt nog maar eens in herinnering dat ook Rusland heeft toegezegd mee te werken aan het onderzoek naar MH17.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei bij de bekendmaking van de gevangenenruil al dat Nederlandse onderzoekers de gelegenheid hadden gekregen om Tsemach te verhoren. De verdachte werd eerder deze week vrijgelaten door Oekraïne en is zaterdag op het vliegtuig naar Moskou gezet als onderdeel van een uitruil van zeventig gevangenen.

De tegenvaller betekent geen oponthoud voor het onderzoek en de rechtszaak, schrijft Blok. De rechtszaak tegen verdachten Igor Girkin, Sergey Dubinsky, Oleg Pulatov en Leonid Kharchenko begint op 9 maart. Zij worden onder meer verantwoordelijk gehouden voor het transport van de raket waarmee MH17 werd neergeschoten.

Tsemach werd eind juni opgepakt door Oekraïense militairen. Hij was volgens sommige bronnen destijds commandant van de luchtverdediging vlak bij de plaats Snizhne, vanwaar de buk-raket werd afgevuurd waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten. Volgens het Joint Investigation Team (JIT) weet Tsemach mogelijk meer over het neerhalen van MH17.

Uit een video-interview uit 2015 zou ook mogelijke betrokkenheid van Tsemach bij het afvoeren van de buk-lanceerinstallatie naar Rusland blijken. Zo zou het woord 'buk' zijn weggepiept.

Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17 van Malaysia Airlines geraakt door een buk-raket boven Oost-Oekraïne. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven. De meeste slachtoffers waren Nederlanders.

De Stichting Vliegramp MH17 beschuldigt Rusland van expliciete tegenwerking en obstructie door Tsemach te betrekken in de gevangenenoverdracht tussen Oekraïne en Rusland.

"Als ik zie dat Tsemach geen Rus is en toch betrokken wordt in een gevangenenruil, dan moet de druk op Oekraïne erg groot geweest zijn", zegt voorzitter Piet Ploeg van de organisatie van nabestaanden in een reactie. "Rusland pleegt obstructie en werkt het onderzoek van het Joint Investigation Team tegen door een verdachte weg te houden bij het strafrechtelijk onderzoek en de vervolging."

Volgens Ploeg lapt Rusland ook resolutie 2.166 van de VN-Veiligheidsraad aan zijn laars. "Die resolutie verplicht de Russen om mee te werken aan het onderzoek."

Het verbaast hem dat Tsemach, een voormalige militaire commandant van de pro-Russische separatisten in de Oekraïne, als niet-Rus nu is overgedragen aan Rusland. "Het deugt niet en is voor de nabestaanden een heel slechte zaak dat een verdachte niet langer beschikbaar is."

Ploeg zegt niet te weten wat het verhoor van MH17-verdachte Tsemach heeft opgeleverd alvorens hij aan Rusland werd overgedragen. "Dat kan ik niet beoordelen."

Hoewel hij de rol van Rusland bekritiseert, zegt hij de houding van Oekraïne nog enigszins te kunnen billijken. "Oekraïne zit in een lastig parket. Dat land heeft ook te maken met dertig onschuldige zeelieden die naar huis willen."

Rusland heeft 24 Oekraïense bemanningsleden van een schip op het vliegtuig naar Kiev gezet, zegt hun advocaat. Zij werden in november opgepakt door Rusland. Hun schip zou volgens de Russen illegaal de Russische wateren zijn binnengevaren bij de Straat van Kertsj.

Volgens de advocaat van de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov wordt hij ook overgedragen door Rusland. De Russische politie pakte Sentsov in 2014 op nadat hij kritiek had geuit op de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim door de Russen. Hij kreeg een celstraf van twintig jaar na een veroordeling voor terrorisme.

De Oekraïense president Zelensky en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken de gevangenenruil eerder dit jaar. Ze proberen zo de band tussen beide landen te verbeteren.