Turkse oud-president Evren (97) overleden

Hij is 97 jaar geworden, meldt de Turkse krant Zaman. Hij was al langere tijd ziek en kon niet meer zelfstandig ademen.

Evren leidde een militaire coup in 1980 en werd daarna de zevende president van Turkije. Hoewel het leger vaker de macht greep in Turkije was de staatsgreep in 1980 de bloedigste. Afgelopen zomer werd Evren nog veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor de staatsgreep die hij pleegde.

Ook oud-luchtmachtcommandant Tahsin Sahinkaya (89) werd toen tot levenslang veroordeeld. Evren en hij waren de enige nog levende coupplegers.

Video: Levenslang voor oud-president Evren

Martelingen

Onder Evrens bewind tot 1989 werden honderdduizenden mensen gearresteerd en tientallen mensen geëxecuteerd. Nog eens tientallen bezweken aan marteling en tienduizenden werden verbannen. Vooral links georiënteerde burgers en politici en Koerden waren de klos, maar ook rechts en religieus werd niet gespaard.

De Turkse coupleger werd in juli 1917 geboren in het westelijke plaatsje Alasehir. Hij vocht onder meer met Turkse troepen in de Korea-oorlog. Daarna was hij commandant van de Turkse afdeling van Gladio, een clandestiene NAVO-operatie tegen oprukkend communisme. In 1978 werd hij opperbevelhebber.

Evren stelde op 12 september 1980 het Turkse parlement en de grondwet buiten werking. Militairen namen het land over. Het leger moest wel, heeft Evren altijd betoogd. Turkije was gepolariseerd aan het eind van de jaren zeventig. Links en rechts bevochten elkaar op straat op leven en dood.

Leger

De regering van premier Suleyman Demirel was niet in staat het tij te keren. Algemeen wordt echter aangenomen dat het leger achter de schermen een rol speelde bij de toenemende onrust.

De coup moest het land stabiel maken, maar het tegendeel gebeurde. Marteling kwam op grote schaal voor, tientallen mensen werden opgehangen en alle politieke partijen en honderden andere organisaties werden verboden. Zo’n 30.000 mensen ontvluchtten het land, ook naar Nederland.

In 1983 werd het parlement hersteld, maar herstel van de democratie was dat niet: Evren bleef nog zeven jaar president. Hij had er met een nieuwe grondwet in 1982 voor gezorgd dat het leger de politiek in zijn greep hield.