Zoekmachines kunnen worden verplicht om zoekresultaten te verwijderen, als deze de privacy van Europese personen schenden.

Dat oordeelt het Europese Hof van Justitie dinsdag, in een zaak die een Spaanse man aanspande tegen Google.

Op Google was een krantenartikel uit 1998 te vinden, waaruit bleek dat de man destijds in de schulden zat. Volgens de man is deze informatie nu niet meer relevant en schaadt dit zijn reputatie.

Het Hof oordeelt dinsdag (pdf) dat de krantenpublicatie op zich rechtmatig is, maar dat Google toch kan worden gedwongen de informatie uit zijn zoekresultaten te schrappen. Volgens de rechtbank brengen zoekmachines informatie in kaart die normaal gesproken zeer lastig met elkaar in verband te brengen valt.

"Internetgebruikers kunnen aldus een min of meer gedetailleerd profiel opstellen van de personen waarop is gezocht", aldus het Hof. Dat kan in strijd zijn met het recht op eerbiediging van het privéleven en het recht op bescherming van persoonsgegevens.

Vergeten

Het is voor het eerst dat een Europese rechtbank een principieel 'recht om vergeten te worden' erkent. Het Hof stelt ook dat zelfs een aanvankelijk rechtmatige verwerking door zoekmachines na verloop van tijd niet meer rechtmatig kan zijn, als de informatie niet meer relevant is. 

Het is wel mogelijk dat informatie vindbaar moet blijven als dit in het publieke belang is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als het gaat om personen met een belangrijke rol in het openbare leven, zoals politici.

De uitspraak is des te opvallender omdat het Hof niet meegaat met het advies van de advocaat-generaal, de belangrijkste adviseur van de rechtbank. Die stelde vorig jaar dat er geen recht om vergeten te worden bestaat onder Europees recht.

De zaak is ook belangrijk omdat het Hof oordeelt dat Google zich aan de Europese regels moet houden, omdat het bedrijf een vestiging in Spanje heeft. Google had gezegd dat informatie niet in het kader van de Spaanse activiteiten werd verwerkt, en dat het bedrijf daarom onder Amerikaanse regels zou vallen.

Invulling

Internetgebruikers die informatie van zoekmachines willen laten verwijderen, moeten in eerste instantie contact opnemen met de eigenaar van de zoekmachine zelf. Een nationale rechter heeft echter het recht om in te grijpen en de verwijdering van zoekresultaten af te dwingen, oordeelt het Hof.

Een woordvoerder van de rechtbank legt tegenover NU.nl uit dat het Hof slechts bepaalt over het principiële recht om vergeten te worden. De details hiervan zullen moeten worden ingevuld door nationale autoriteiten en rechtbanken.

In een reactie noemt woordvoerder Mark Jansen van Google de uitspraak "teleurstellend". "We zijn zeer verbaasd dat het zo dramatisch verschilt van de opinie van de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie en de waarschuwingen en consequenties die hij geschetst heeft. We hebben nu enige tijd nodig om te analyseren wat de gevolgen van de uitspraak zijn."

Advocaat-generaal Niilo Jääskinen schreef in juni 2013 dat zoekresultaten niet konden worden verwijderd als de achterliggende webpagina wel rechtmatig was, omdat dan de vrijheid van meningsuiting van de uitgever van de webpagina zou worden aangetast. Dat komt neer op censuur, oordeelde Jääskinen.

Censuur

Ook de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) is niet te spreken over de uitspraak. Thomas Bruning, algemeen secretaris van de vereniging stelt dat media zelf verantwoordelijk zijn voor eventueel privacyschendende publicaties, niet Google. "Tegenwoordig hebben publicaties een grotere impact, daar moeten media al bij publicatie rekening mee houden", meent hij.

Bruning wijst dan bijvoorbeeld op het plaatsen van de volledige naam of andere herkenbare informatie. De algemeen secretaris van de NVJ meent dat censuur door de uitspraak in de hand wordt gewerkt. "Google heeft ook een journalistieke functie. Het is een bron voor journalisten en voor bijvoorbeeld werkgevers."

De NVJ overweegt nog om steun te verlenen aan een eventuele vervolgprocedure van Google om in bezwaar te komen tegen de uitspraak. Dat zou kunnen bij de Hoge Kamer van het Europees Hof.

Doorgeefluik

D66-Europarlementariër Sophie in 't Veld zegt tegenover NU.nl juist zeer blij te zijn met de uitspraak, die volgens haar toont "dat Google niet alleen maar een doorgeefluik is". "Hiermee komt Europa weer in de leiding als het gaat om privacybescherming."

Ze zegt ook blij te zijn met de erkenning dat de zoekmachine zich aan de Europese in plaats van Amerikaanse wet moet houden. "Als je je richt op Europese burgers, dan heb je je aan de Europese regels te houden."

Ook burgerrechtenbeweging Bits of Freedom is enthousiast. "Dit is een goede zaak omdat het de verantwoordelijkheid van zoekmachines vergroot", aldus Floris Kreiken van de organisatie.

Wel zegt hij dat bij elk individueel geval zorgvuldig moet worden afgewogen of informatie verwijderd kan worden uit zoekresultaten. "Je moet kijken in hoeverre informatie nog relevant is. Mensen hebben ook recht op een nieuwe kans."