Een transportvliegtuig met evacués uit Zuid-Sudan is in de nacht van vrijdag op zaterdag geland op Vliegbasis Eindhoven.

Aan boord zijn enkele tientallen Nederlanders die uit voorzorg zijn vertrokken uit het onrustige Afrikaanse land.

De Nederlandse en buitenlandse evacués waren vrijdag aan het begin van de middag vertrokken uit de Zuid-Sudanese hoofdstad Juba.

Een Hercules C-130 bracht ze naar de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Van daaruit gingen 56 mensen met een KDC-10 door naar Eindhoven.

De reden voor de overstap was het gebrek aan comfort aan boord van de Hercules C-130. De evacués in Juba ophalen met de KDC-10 was ook geen optie, omdat het toestel te groot is om in Zuid-Sudan te landen.

Niet alle Nederlanders zijn met de vlucht van Defensie naar Nederland gekomen. Er zouden zich nog zo'n twintig Nederlanders, inclusief ambassadepersoneel, in Zuid-Sudan bevinden.

Kogels

De evacuatie van Nederlanders uit Zuid-Sudan gebeurde onder grote tijdsdruk, vertelt plaatsvervangend ambassadeur Paul Tholen zaterdagochtend vroeg op Vliegbasis Eindhoven. ''Mensen die in Juba in hotels zaten, belden dat de kogels ze om de oren vlogen.''

Tholen regelde met Defensie en Buitenlandse Zaken de evacuatie van Nederlanders uit het onrustige Afrikaanse land. Hij vertelde dat veel Nederlanders dringend hulp nodig hadden. Ze lieten weten dat het eten en water opraakten. ''Mensen in Juba zitten in de gevarenzone'', vertelde de plaatsvervangend ambassadeur.

Volgens de diplomaat hadden veel Nederlanders een veilig heenkomen gezocht in complexen van de Verenigde Naties. Zij moesten naar Juba worden gebracht voor de evacuatie. Dat lijkt nogal abrupt te zijn gebeurd, want de gevechten begonnen zondag volgens Tholen ''uit het niets''. Een dag later waren al zware gevechten gaande.

De Nederlander bevestigt dat de stad Bor is gevallen. De rebellen zouden inmiddels al zijn gesignaleerd tussen de stad en hoofdstad Juba, waar Defensie vrijdag tientallen mensen evacueerde. Ook Tholen vloog mee, maar gaat over een paar weken terug. Hij vindt het belangrijk om de ambassade open te houden.

Onrustig

Peter Buikema (30) van ontwikkelingsorganisatie ZOA heeft angstige dagen achter de rug in Zuid-Sudan, waar hij drie jaar ontwikkelingswerk heeft gedaan. De Nederlander werkte in de stad Bor, waar het deze week plots onrustig werd. ''Op een gegeven moment kwam een mortiergranaat neer."

''Sinds maandag werd er veel gevochten. Ik ben geëvacueerd naar de naburige VN-compound, net als 15.000 andere inwoners. Rond de complex vonden veel gevechten plaats. We hoorden schoten en explosies. Op een gegeven moment kwam een mortiergranaat in de compound neer. Het ding ontplofte gelukkig niet."

De VN evacueerde hem uiteindelijk naar het 150 kilometer zuidelijker gelegen Juba. ''Daar was het nog rustig. Maar inmiddels gaan de geruchten dat de rebellen vanuit Bor naar Juba oprukken. Ik ben vanuit Juba vrijdagochtend naar Addis Abeba gevlogen."

Vertraging

Eigenlijk hadden de evacués vanuit Zuid-Sudan al om 22.00 uur in Nederland moeten zijn, maar het werd uiteindelijk uren later. Oorzaak zijn formaliteiten op de vliegvelden van Juba in Zuid-Sudan en het Ethiopische Addis Abeba, aldus kolonel Johan van Soest, commandant van de vliegbasis in Eindhoven.

De Hercules C130 moest in Juba drie en een half uur wachten voor het toestel kon vertrekken, in plaats van het geplande half uur. En vervolgens moest de KDC-10 waarin de evacués overstapten in Addis Abeba, ook daar twee uur wachten. In beide plaatsen moesten de passagiers door de terminals voor controle.

Druk

Volgens Van Soest was het op het vliegveld in Juba erg druk. ''Iedereen probeert er weg te komen'', zei Van Soest. De luchtmacht wilde eerst twee maal met een Hercules naar Juba vliegen, maar gezien de avondklok werd besloten de evacués in een keer op te halen.

Door de drukte moest volgens de commandant worden gekozen tussen het meenemen van mensen en bagage. Evacués kregen in Juba te horen dat alleen handbagage mee aan boord mocht. De gevolgen waren bij aankomst in Nederland al direct merkbaar. Een aantal mensen droeg bij het verlaten van het toestel noodgedwongen nog zomerse kleding.

Spanningen

Zuid-Sudan, dat in de zomer van 2011 onafhankelijk van Sudan werd, balanceert op de rand van een burgeroorlog. De strijd gaat tussen de Dinka's, de stam die het land domineert, en rivalen van de Nuer-stam.

Bij gevechten zijn honderden doden gevallen. In Juba is het momenteel relatief rustig in vergelijking met de situatie elders in het land.

Achtergrond: In Zuid-Sudan is altijd verdeeldheid