"De situatie is helaas niet uniek voor het land", zegt Lotje de Vries van het Centrum voor Internationaal Conflict Analyse & -Management van de Radboud Universiteit.

Wie heel kort door de bocht gaat, noemt de huidige onrust in Zuid-Sudan een conflict tussen de Dinka’s en de Nuer-stam. Niet in de laatste plaats, omdat groepen Nuer-jongeren de afgelopen week een VN-basis aanvielen op jacht naar vluchtende Dinka’s.

Toch is het vooral een politiek conflict, zegt De Vries. Zij promoveerde vorig jaar op een onderzoek naar de staatsvorming in Zuid-Sudan. De machtswellust van president Kiir, die afgelopen zomer vicepremier Machar en het halve kabinet naar huis stuurde, vormt immers de aanleiding voor de onlusten.

"Machar probeerde een politieke dialoog op te starten, de president stond daar niet open voor", zegt De Vries, die anderhalve week geleden nog in Zuid-Sudan was.

"In het land is amper ruimte om een geschil op een politieke manier op te lossen. De SPLM is de enige partij met invloed, maar intern bestaat veel onenigheid. Een politieke strijd wordt dan een etnische. Het is allemaal zo fragiel dat er al snel naar wapens wordt gegrepen."

Zuid-Sudan is sinds 2011 onafhankelijk. In de strijd tegen het regime in Khartoum vochten strijders zij aan zij. Het grote doel overschaduwde onderlinge verschillen.

De Vries: "Het was de SPLM die uiteindelijk het vredesakkoord tekende. De partij heeft het land zijn onafhankelijkheid geschonken, de huidige president Kiir speelde daar een grote rol in. Hij mobiliseerde heel Zuid-Sudan, inclusief voormalige dissidenten."

"Je zou daarom verwachten dat hij nu een stap opzij zou doen om ook anderen mee te laten praten over het land. Dat weigert hij, waardoor veel burgers nu genoeg van hem hebben."

In tijden van spanning scharen Zuid-Sudanezen zich al snel achter hun etnische identiteit, aldus De Vries. De SPLM - waarin op papier iedereen is verenigd - is dan nauwelijks meer als één partij te beschouwen.

Kiir en Machar behoren bijvoorbeeld beiden tot de partij. Machar is echter een lid van de Nuer-stam, terwijl Kiir een Dinka is. Hun toekomstbeeld van Zuid-Sudan is niet hetzelfde. En om het nog gecompliceerder te maken: de Dinka’s vormen weliswaar de grootste bevolkingsgroep, maar zijn onderling ook weer verdeeld.

De Vries: "Zolang er geen ruimte voor inhoudelijke discussies is, wordt etniciteit belangrijk. In de huidige onlusten zit geen structuur. Er is geen politiek brein dat oproept tot geweld, allerlei clubjes nemen zelf het initiatief daartoe. Dat is des te gevaarlijker, niemand heeft er grip op. Dit is trouwens niet alleen iets van de laatste tijd. Tijdens de gezamenlijke onafhankelijkheidsstrijd werd ondertussen ook onderling gevochten."

Het geweld is eigenlijk nooit weggeweest. De hoofdstad Juba mag zich de laatste jaren in positieve zin hebben ontwikkeld, volgens De Vries zijn sommige andere delen van het land 'ronduit gevaarlijk'.

Een oplossing is ver weg, vreest ze. "In 2015 staan presidentsverkiezingen gepland, maar ik kan geen kandidaat bedenken die door alle bevolkingsgroepen wordt geaccepteerd. De nu verdreven Machar predikt nationale eenheid en is een kanshebber, maar is ook controversieel vanwege zijn bloedige verleden. Hoewel hij wat lijkt te zijn veranderd, heeft hij veel doden op zijn geweten" 

De Vries gelooft overigens niets van Kiirs beschuldiging dat Machar vorige week een coup wilde plegen. "Ik vermoed dat er binnen de presidentiële garde een schotenwisseling plaatsvond en Kiir van de gelegenheid gebruik maakte om tegenstanders te beschuldigen. Die schoten zeggen natuurlijk ook veel over de interne verdeeldheid en de manier waarop dat in Zuid-Sudan wordt opgelost: met wapens."