Oud-president Nelson Mandela van Zuid-Afrika is donderdag op 95-jarige leeftijd overleden. Hij stierf in zijn woning in Johannesburg "op vredige wijze".
Lees ook ons liveblog (gesloten)
Dat heeft president Jacob Zuma donderdagavond bekendgemaakt.
Mandela was al lange tijd ziek. De anti-apartheidsstrijder kreeg de laatste maanden thuis, in Johannesburg, medische hulp.
Zuma sprak in een toespraak op televisie zijn medeleven uit met de nabestaanden en prees Mandela voor alles wat hij heeft betekend.
"Ons land heeft zijn belangrijkste zoon verloren", aldus Zuma. "Mandela heeft ons samengebracht en samen zullen we afscheid van hem nemen." Mandela krijgt een staatsbegrafenis. Er is een periode van rouw afgekondigd, die waarschijnlijk maandag officieel ingaat.
Bekijk de toespraak van Zuma:
Ziekenhuis
In september verliet Mandela het ziekenhuis waar hij drie maanden lag wegens een terugkerende longonsteking en een kwakkelende gezondheid. Sindsdien werd zijn toestand door de regering steeds beschreven als "kritiek maar stabiel".
De afgelopen jaren had Mandela zich grotendeels al teruggetrokken uit de openbaarheid.
Woensdag zeiden familieleden al dat het niet goed ging met Mandela, maar dat hij op zijn 'sterfbed' een moedige strijd voerde. "Tata is nog steeds bij ons, sterk, moedig. Zelfs, bij gebrek aan een beter woord .... op zijn 'sterfbed' brengt hij ons lessen bij; lessen in geduld, in liefde, lessen in tolerantie", aldus Mandela's dochter Makaziwe.
Het lichaam van Mandela wordt overgebracht naar een mortuarium in Pretoria, waar het drie dagen opgebaard zal liggen. De staatsbegrafenis is volgende week vrijdag of zaterdag in het dorp Qunu, waar Mandela opgroeide, zo meldt de BBC vrijdag.
Herdenken
Op diverse plaatsen in Johannesburg zijn in de nacht van donderdag op vrijdag mensenmassa's bijeengekomen om Mandela te herdenken. Voor het huis waar de Zuid-Afrikaanse oud-leider zijn laatste adem uitblies, verzamelden zich honderden mensen.
Ook voor zijn vroegere huis in Soweto, tegenwoordig een museum, waren honderden mensen op de been. Ook vrijdag rouwen veel Zuid-Afrikanen daar.
Er wordt gerouwd, gehuild en er branden kaarsen, maar er wordt ook gedanst om het leven van de overleden leider te vieren. Voor het huis waar hij overleed scandeerden mensen "Viva Mandela".
Op de spontane bijeenkomsten, die ook in andere steden ontstonden, waren veel Zuid-Afrikaanse vlaggen, shirts van het ANC en portretten van Mandela te zien.
Halfstok
Vrijdag hangen vlaggen in het hele land halfstok. Mensen kunnen hun medeleven betonen via condoleanceregisters in Zuid-Afrikaanse overheidsgebouwen en ambassades wereldwijd.
Maandag wordt een speciale dienst georganiseerd in het stadion FNB in Soweto, aan de rand van Johannesburg.
Apartheid
Mandela was van 1994 tot 1999 de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Daarvoor stond zijn leven in het teken van strijd tegen de apartheid in zijn land.
In 1964 werd hij opgepakt samen met andere leden van het Afrikaans Nationaal Congress (ANC), een beruchte politieke groepering die belangen van de zwarte bevolking behartigt, waar Mandela later de leider van werd. Hij zat 27 jaar gevangen, grotendeels op Robbeneiland.
In 2002 won hij de Nobelprijs voor de Vrede. Als president schafte Mandela apartheid in Zuid-Afrika af en voerde gelijke rechten voor de zwarte bevolking in.
In 1998 werd op een internationale conferentie in Rome vastgesteld dat iemand die probeert in Zuid-Afrika of elders in de wereld weer een soortgelijk stelsel van rassenscheiding op te zetten, een misdaad tegen de mensheid pleegt. Hij of zij kan dan voor het Internationaal Strafhof (ICC) worden gedaagd, dat sinds 2002 in Den Haag zetelt.
Obama
De Amerikaanse president Barack Obama zei in een reactie op televisie: "We hebben een van de meest invloedrijke en goede mensen verloren die we hadden." "Ik kan mijn eigen leven niet voorstellen zonder het voorbeeld dat hij met zijn leven stelde", aldus Obama.
Ook andere politici reageren donderdagavond op het overlijden van Mandela. Namens het Nederlandse kabinet heeft premier Mark Rutte in een brief aan president Zuma de Nederlandse gevoelens van groot respect en diep medeleven overgebracht aan de bevolking van Zuid-Afrika.
Ook in Zuid-Afrika is geschokt gereageerd op het overlijden van de oud-leider. Tijdens de toespraak van Zuma stonden veel buurtbewoners van Mandela buiten op straat, meldt Times Live. Die straat werd later afgezet.
Voetbal
De vlaggen bij de 209 bij de wereldbond FIFA aangesloten voetbalbonden gaan halfstok als eerbetoon aan Mandela. Ook wordt bij alle eerstvolgende internlands een minuut stilte gehouden, kondigde voorzitter Sepp Blatter aan. "We doen dit uit respect en verdriet."
Blatter sprak ook over het moment dat Mandela bij het WK voetbal in Zuid-Afrika in 2010 werd geëerd en toegejuicht in het Soccer Citystadion van Johannesburg. "Dat was een van de meest ontroerende momenten in mijn leven'', zei Blatter. "Voor Mandela was het WK voetbal in Zuid-Afrika echt een droom die uitkwam."
Tijdlijn leven Nelson Mandela:
Bekijk hier de mobiele versie van deze tijdlijn voor op uw smartphone
Bekijk de tijdlijn op groot beeld
Profiel Mandela | Necrologie (video) | Reacties buitenland | Reacties binnenland
Dossier Mandela | Liveblog (gesloten) | Mandela in beeld
Leven Nelson Mandela in beeld
