'NSA luisterde vijfendertig regeringsleiders af'
Dat meldt The Guardian donderdagavond op basis van door de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden gelekte documenten.
Uit de geheime documenten blijkt dat de NSA partijen als het Witte Huis en het Pentagon aanmoedigde hun contacten met de NSA te delen zodat ze buitenlandse politici gemakkelijker in hun surveillancesysteem konden opnemen.
Uit het document, dat uit 2006 afkomstig is, blijkt dat een onbekende ambtenaar zo'n tweehonderd telefoonnummers aan de Amerikaanse geheime dienst gaf, waaronder die van vijfendertig wereldleiders. Hun namen worden niet in de documenten genoemd.
Opheldering
Duitsland en Frankrijk gaan bij de Amerikanen opheldering vragen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Francois Hollande zullen daarna verslag uitbrengen aan hun Europese collega's. Andere Europese landen kunnen zich bij het initiatief aansluiten.
Dat maakten Europees president Herman Van Rompuy en andere Europese leiders in de nacht van donderdag op vrijdag bekend na de eerste dag van hun tweedaagse top in Brussel. De Europese Unie reageert daarmee op het uitdijende schandaal.
Merkel benadrukte dat wantrouwen samenwerking moeilijker maakt. Ze stelde dat er een fundamentele verandering nodig is. Van Rompuy noemde "wederzijds respect en vertrouwen" wezenlijk voor een partnerschap.
Mark Rutte
Premier Mark Rutte (VVD) is er voorstander van dat Nederland met Frankrijk en Duitsland in gesprek gaat met de Verenigde Staten over de afluisterpraktijken. Dat zei Rutte donderdagnacht na afloop van de eerste dag van de eurotop.
"Ik ga het bespreken met de collega's in Den Haag, maar ik kijk er wel heel positief naar", zei Rutte op de vraag of Nederland zich aansluit bij het Frans-Duitse initiatief.
"Het is van belang om met zo veel mogelijk partners te praten over de wijze waarop we met elkaar omgaan bij het verzamelen van informatie door de veiligheidsdiensten."
Rutte wilde zich niet uitspreken over de vraag waar de gesprekken precies over moeten gaan en wat het doel moet zijn. "Ik wil het niet nu al belasten met allerlei detailinvullingen." Rutte zei wel dat onder de Europese regeringsleiders sprake is van 'grote bezorgdheid' naar aanleiding van het afluisterschandaal.
Volgens Rutte is het vertrouwen in de VS aangetast en moet dat worden hersteld, omdat de VS 'onze belangrijkste bondgenoot' zijn. Spionage is niet per se verkeerd, zei Rutte ook. "Maar dan gaat het niet om telefoongesprekken van de Duitse kanselier, maar om terroristische netwerken."
Merkel
Donderdag werd al bekend dat de NSA ook Italië heeft afgeluisterd. En woensdag bleek dat de mobiele telefoon van Merkel in het verleden waarschijnlijk is afgeluisterd door de NSA. Duitsland is daar woedend over.
De Duitse kranten Süddeutsche Zeitung en Die Welt melden donderdagavond op gezag van informatie van geheime diensten en van Snowden dat bondskanselier Angela Merkel mogelijk is afgeluisterd vanuit de Amerikaanse ambassade, die in Berlijn op loopafstand van de bondskanselarij kantoor houdt.
De afluisteractie zou zijn uitgevoerd door de Special Collection Service (SCS), een samenwerkingsverband van de geheime diensten NSA en CIA. Die opereert wereldwijd in Amerikaanse ambassades en consulaten, veelal stiekem. Duitsland heeft geen toestemming gegeven voor de activiteiten van de SCS.
Op het matje
De woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in Duitsland wil het bericht desgevraagd bevestigen noch ontkennen.
Minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle had donderdag de Amerikaanse ambassadeur op het matje geroepen. Tussen bevriende landen is dat een vergaande stap. Bij het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken weet men dan ook niet meer te zeggen wanneer dat voor het laatst is gebeurd.
Het schandaal werpt een schaduw over de Europese top, die donderdagavond en vrijdagochtend in Brussel wordt gehouden.
Inlichtingendiensten
Intussen zeggen twee westerse diplomaten door de Verenigde Staten te zijn geïnformeerd over documenten die Snowden in handen heeft. Het gaat om informatie over de praktijken van de inlichtingendiensten van hun landen, en de mate waarin ze samenwerken met de VS.
De uitspraken van de diplomaten komen op een moment dat veel landen verontwaardigd zijn over de activiteiten van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA.
De diplomaten wilden anoniem blijven, omdat ze niet bevoegd zijn om over de inlichtingen te praten.
