29 maart 2019 om 12.00 uur 's middags Nederlandse tijd. Dan vertrekken de Britten uit de EU.

In dit artikel in het Verdrag van Lissabon staan de spelregels voor als een lidstaat de EU verlaat.

Hoewel Brexit en de verschillende varianten daarop te ingewikkeld is om in twee smaken uit te drukken, wordt er toch vaak gesproken over een harde en een zachte Brexit.

Met een zachte Brexit wordt over het algemeen een Brexit bedoeld waarbij het Verenigd Koninkrijk nog nauw verbonden blijft aan de Europese Unie, om de handel niet al te veel te belemmeren. Dat zou ook betekenen dat de Britten nog (gedeeltelijk of volledig, afhankelijk van de deal) moeten voldoen aan Europese regels.

Bij een harde Brexit is het doel om los te komen van de Europese regels en wetten. Er wordt hier gekozen voor een minder nauwe handelsrelatie, ten behoeve van meer vrijheid en zeggenschap.

De Europese douane-unie is een belangrijk onderdeel van de Europese Unie. Een douane-unie (customs union, in het Engels) is een unie van landen die onderling geen tarieven rekenen op in- en uitvoer. In de hele unie gelden bovendien dezelfde douane-tarieven op goederen van of naar landen buiten de douane-unie.

Het Verenigd Koninkrijk wil na Brexit graag eigen handelsverdragen sluiten, en dus afwijken van dat gezamenlijke handelsbeleid. Het zal dus uit de Europese douane-unie moeten stappen.

Het Britse parlement moet een eventueel akkoord tussen de EU en de Britse regering nog goedkeuren - en die stemming wordt de meaningful vote genoemd. Stel dat de Britse premier Theresa May tot een deal met de EU weet te komen, dan is ze er dus nog niet.

Overigens moeten ook het Europees Parlement en de Europese Raad stemmen over de eventuele overeenkomst. Alleen lijken die minder over de kwestie verdeeld te zijn dan het Britse parlement.

Daar wordt nu over onderhandeld. Dit terugtredingsakkoord gaat over hoe de Britten vertrekken uit de EU, maar gaat nog niet over de toekomstige handelsrelatie.

De belangrijkste punten waar wél over wordt gesproken, zijn burgerrechten, de afscheidsrekening (hoeveel de Britten moeten betalen aan de EU) en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland.

Voordat er over deze onderwerpen overeenstemming is bereikt, weigert de EU te praten over een handelsakkoord.

Als de Britten en de EU voor 29 maart tot een terugtredingsdeal komen, dan zal het Verenigd Koninkrijk niet plotseling uit de EU verdwijnen. Tot 31 december 2020 moeten de Britten nog wel voldoen aan EU-wetgeving, maar zijn ze niet vertegenwoordigd in Brussel.

De krap twee jaar die de Britten dan nog met één been in de EU staan, zullen moeten worden gebruikt om een handelsakkoord met de EU te sluiten.

De huidige onderhandelingen gaan nog niet over de toekomstige relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Die relatie zal worden vormgegeven in een vergaand handelsverdrag tussen het VK en de EU.

Vanaf 29 maart 2019 kan daarover onderhandeld worden. De onderhandelaars hebben dan tot 31 december 2020 - de dag dat de transitieperiode eindigt - mits er een transitieperiode komt.

Theresa May heeft in haar zogenoemde Chequers-plan uiteengezet hoe zij de toekomstige relatie met de Europese Unie voor zich ziet. Chequers verwijst naar het officiële landgoed van Britse premiers, waar May haar plan heeft opgesteld.

May gaat voor een 'zachte' Brexit, wat inhoudt dat ze na de Brexit nauwe handelsrelaties wil behouden met de EU. In haar plan pleit ze voor 'frictieloos verkeer van goederen', wat er op neer zou komen dat de EU en het VK dus wel spullen kunnen handelen zoals er nu gebeurt, maar personen en diensten mogen niet meer zomaar het land binnen.

De vraag is of May voldoende steun voor dit plan heeft. De grootste oppositiepartij, Labour, heeft al aangegeven sowieso tegen het plan te stemmen. Ook binnen haar partij is niet iedereen het eens met haar plan, vooral harde kern van 'Brexiteers', die liever een harde Brexit zien.

De Europese Unie heeft al aangegeven dat de vier peilers van de interne markt (vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal) niet opgebroken kunnen worden en dat het dus niet akkoord zal gaan met vrij verkeer van goederen zonder ook de andere vrijheden toe te staan.

De Ierse kwestie is het heetste hangijzer in de onderhandelingen over de uittreding van de Britten. Als er aan het einde van de transitieperiode geen handelsakkoord ligt, ontstaat er weer een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland - iets wat beide partijen liever niet hebben.

Over de grens met Ierland zal pas écht worden gesproken wanneer de transitieperiode is begonnen. Maar om te voorkomen dat er in het slechtste geval een harde grens ontstaat, heeft de EU iets bedacht: een noodplan dat van kracht wordt als er geen overeenkomst is bereikt. Voordat die overeenkomst er is, wordt er überhaupt niet gesproken over een transitieperiode.

Het Ierse noodplan vormt een groot obstakel in de huidige onderhandelingen. Het Verenigd Koninkrijk en de EU zijn het niet eens over hoe het eruit moet zien.

De EU heeft namelijk het liefst dat Noord-Ierland binnen de Europese douane-unie blijft. Voor de Britten is dit geen optie, omdat er zo een grens tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk ontstaat. De Britten hebben voorgesteld om het VK na de transitieperiode nog tijdelijk in zijn geheel in de douane-unie te houden. Maar dat ziet de Europese Unie juist weer niet zitten. 

De Conservatieve Partij van Theresa May heeft geen meerderheid en is daarom afhankelijk van de Ierse Democratic Unionist Party (DUP). Precies over het moeilijkste vraagstuk heeft deze partij een zeer sterke mening: onder geen beding mag er een grens komen tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk.

Als de Britten het niet eens worden over de Irish backstop, dan volgt er geen Withdrawal Agreement, en dus geen transitieperiode. Zonder transitieperiode stappen de Britten op 29 maart 2019 uit de Europese Unie, zonder enige handelsafspraken.

Of no deal ook zou betekenen dat de Britten geen exitrekening krijgen, is nog maar de vraag. De Britse Brexit-minister Dominic Raab zei hierover in augustus: "Het Verenigd Koninkrijk betaalt altijd wat zij verschuldigd is."

Als de Britten en de EU geen akkoord bereiken over het terugtredingsverdrag, dan gaat het VK waarschijnlijk uit de EU zonder afspraken te hebben gemaakt over de handelsrelatie. In dat geval moeten de Britten en de EU gaan handelen onder de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dat is een soort basisset aan handelsregels voor landen die met elkaar willen handelen, maar geen vrijhandelsverdrag hebben.

Elk WTO-lid heeft de eigen tarieven per productcategorie opgegeven. In het geval van de EU liggen die meestal vrij laag, maar niet altijd. Met name voor auto-onderdelen (10 procent) en zuivelproducten (35 procent) rekent de EU forse invoertarieven.