"We worden hier overwerkt, uitgebuit en aan ons lot overgelaten." Dat zeggen Indonesische verpleegkundigen die via hogeschool AVANS+ en partnerbedrijf Your Medical Matchmaker (Yomema) in Nederland werken en tegelijkertijd hun Nederlandse hbo-verpleegkundigediploma halen. Maar veel beloftes worden niet nagekomen.

De studenten werken geen 16 maar tot 40 uur per week. Maar doordat er 24 uur als stage-uren worden opgeschreven, krijgen ze daar niet voor betaald. En in plaats van klaargestoomd te worden voor managementfuncties in een ziekenhuis, houden de Indonesiërs zich alleen bezig met de uitvoering van ouderen- en thuiszorg.

Van de beloofde 1.000 euro netto per maand blijft na woonlasten en reiskosten te weinig over om van te leven, zeggen studenten. En met hun klachten wordt niets gedaan. NU.nl sprak zes studenten die allemaal dezelfde ervaringen hebben.

Toen Ika* (32) zich in 2019 aanmeldde voor een studie-werkprogramma in Nederland was ze laaiend enthousiast. Dat verdampte toen ze merkte hoezeer de opleiding haar beperkte. Zo mocht ze contractueel niet bij Indonesische zorginstellingen werken zolang ze in afwachting was van haar visum om naar Nederland te gaan. Dat duurde niet het verwachte half jaar waarin de studenten ook Nederlands leerden, maar bijna twee jaar.

"Door het lange wachten op een studentenvisum en onduidelijkheid over onze toekomst raakten we gedemotiveerd", zegt Ika. "Als we aan Yomema vroegen hoe het zat, zeiden ze dat het aan de IND lag, en dat we maar geduldig moesten zijn."

Eenmaal in Nederland mochten Ika en haar collegastudenten niet zelf kiezen waar ze wilden werken en stage lopen. "Terwijl ons dat wel was beloofd. De enige opties waren de thuiszorg of het verpleeghuis", zegt zij. "Maar veel van de verpleegkundigen die zich voor dit programma hebben ingeschreven, willen in het ziekenhuis werken. Daar hebben ze de meeste ervaring in." Bovendien mocht ze, anders dan in een gewone hbo-opleiding verpleegkunde, alleen ouderen verzorgen. "Ik heb niets nieuws geleerd."

Al snel bleek dat de combinatie van werk, stage en een opleiding haar te zwaar werd. "Mensen met een studentenvisum mogen in Nederland niet meer dan 16 uur per week werken naast hun studie. Maar wij zijn verplicht om minstens twee dagen in de week stage te lopen naast een bijbaan van 16 uur in de week", vertelt zij. "In mijn stagecontract staat zelfs dat ik 24 uur in de week stage moet lopen."

De bijbaanuren en stage-uren bevatten echter precies dezelfde werkzaamheden bij dezelfde zorginstelling. "Daardoor werken we dus zo'n veertig uur in de week, waarvan we maar zestien uur betaald krijgen." Bij ziekte of andere afwezigheid moeten ze in sommige zorginstellingen de uren inhalen op hun enige vrije dag, of worden die ingehouden op hun vakantietoeslag.

De Indonesiërs komen amper rond, zegt Ranga* (33). "We krijgen geen reiskostenvergoeding en wie in de thuiszorg aan de slag gaat, wordt geacht op eigen kosten een rijbewijs te halen en een auto te regelen." Die rijlessen kunnen studenten bovendien alleen op hun enige vrije dag in de week volgen.

Op hun werkdagen hebben de studenten vaak 'gebroken diensten'. Ze hebben dan een ochtend- en avonddienst, met tussendoor drie uur vrij. "Maar als je geen auto en een lange reistijd hebt, moet je na de ochtenddienst op je werk blijven tot je avonddienst begint. Daardoor ben je mentaal veel langer aan het werk."

Matchbedrijf Yomema schrijft op zijn website dat de studenten aan het eind van hun studie kunnen "bijdragen aan het verbeteren van de Indonesische zorg". Maar volgens Rangga heeft het leerwerktraject geen aansluiting op het Indonesische zorgsysteem. "In Indonesië hebben we haast geen verpleeghuizen of thuiszorg. Uiteindelijk hebben ze hier in Nederland dus meer aan ons dan wij aan hen", zegt Rangga.

Hij voelt zich opgelicht. "Ze denken dat ze ons van alles kunnen wijsmaken, omdat we niet Nederlands zijn", zegt hij. Wanneer ze klagen, wordt er tegen ze gezegd dat ze maar terug moeten gaan naar Indonesië, vertelt Rangga.

Ika doet haar verhaal omdat ze verpleegkundigen in Indonesië wil waarschuwen. Samen met een aantal andere studenten vertelde zij haar verhaal aan de arbeidsinspectie. Toen Yomema daar lucht van kreeg, vroeg het bedrijf de Indonesiërs een positief geluid te laten horen aan de arbeidsinspectie. "Maar dat gun ik ze niet. Ik wil dat dit bij ons ophoudt."

Ika's wens is voorlopig uitgekomen: de IND verleent voorlopig geen studentenvisa voor nieuwe lichtingen, laat de organisatie weten aan NU.nl. In elk geval niet zolang de arbeidsinspectie onderzoek doet naar dergelijke leerwerktrajecten. Die meldt dat nieuwe initiatieven zoals deze wel vaker worden onderzocht, maar dat ze in dit geval ook specifieke signalen van misstanden kreeg. De inspectie verwacht de resultaten na de zomer te kunnen bekendmaken.

*Ika en Rangga zijn gefingeerde namen. Hun echte namen zijn bij de redactie bekend. NU.nl heeft met zes Indonesische verpleegkundigen gesproken die via Yomema aan de slag gingen in Nederland. Het gaat om zowel oud-studenten als verpleegkundigen die nog in het leerwerktraject zitten. De ervaringen van de vier andere Indonesiërs komen overeen met de verhalen van Ika en Rangga.