De transgenderzorg staat onder druk doordat steeds meer mensen zich aanmelden voor behandelingen. Daardoor puilen de wachtlijsten uit.

De zorg moet anders worden ingericht, vinden deskundigen. Onderzoekers roepen op het zorgaanbod (tijdelijk) te vergroten. Ook vinden ze dat de gewone zorg inclusiever moet worden door meer aandacht te geven aan genderdiversiteit.

Veel transgender personen willen naast psychische zorg ook medische zorg. Zij willen niet alleen op sociaal gebied veranderen van geslacht, maar ook lichamelijk.

"Bij de huisarts kreeg ik te horen dat de wachtlijst voor een intakegesprek 3,5 jaar was", zegt Kimberly. Tussentijdse hulp bleek niet mogelijk, tot ze de officiële diagnose 'genderdysforie' zou krijgen. "Ik was radeloos."

Ze vertelt over vrienden die uit wanhoop hormonen uit Roemenië of Bulgarije bestellen. Dat brengt gezondheidsrisico's met zich mee, want de kwaliteit van deze medicijnen wordt niet gecontroleerd. "Ik heb het vaak overwogen, maar ik durf het niet", zegt ze.

Volgens Kimberly zijn de gevolgen van de lange wachttijden "gevaarlijk". Ze haalt voorbeelden aan van kennissen die zichzelf om het leven hebben gebracht vanwege het gebrek aan zorg en erkenning.

Kimberly is gefrustreerd over de lange wachttijden. Na een intakegesprek duurt het vaak nog maanden voordat een hormoonbehandeling of operatie begint.

"Ze komen steeds terug op twijfels. Maar ik twijfel niet over of ik mij thuis voel in mijn lichaam, maar over de transitie en de mogelijke gevolgen daarvan." Kimberly stelt dat transgender personen het respect van vrienden kunnen verliezen, slachtoffer kunnen worden van pesten en levenslang medicijnen moeten slikken.

"Er zijn zoveel redenen om het niet te doen. Maar het gaat hier niet om een keuze", zegt Kimberly. "Dit is wie ik ben. Ik wil me niet meer opgesloten voelen in mijn lichaam."

Kimberly loopt inmiddels bij een huidkliniek om haar gezichtshaar te laten verwijderen. Maar voor de echte medische behandeling wacht ze nog steeds op het verlossende telefoontje van het ziekenhuis.

De huisarts kon in eerste instantie niets voor Sam doen. Ze had volgens hem te weinig kennis over genderdysforie. Na twee maanden op de wachtlijst kwam hij in een voortraject terecht bij hulporganisatie Youz Genderzorg, die transgender personen begeleidt richting medische behandeling.

Ondanks de goede zorg van Youz heeft Sam de wachttijd als "zeer onprettig" ervaren. "Je bent zo machteloos. Het moet echt anders. Als ik geen goed vangnet had gehad, zou ik er niet zo bij zitten als nu", zegt Sam.

Na ruim 2,5 jaar mocht Sam in augustus 2022 voor een intakegesprek komen. Daarna moest hij nog twee maanden wachten op een psycholoog, met wie Sam verplicht nog zes maanden gesprekken moest voeren om in aanmerking te komen voor hormonen en operaties.

"Tijdens die gesprekken kwam van alles aan bod. Van mijn thuissituatie tot school en van mijn hobby's tot vreemde persoonlijke vragen", zegt Sam. "De gesprekken waren over het algemeen prettig, maar het was zwaar omdat ik al zo lang wist wie ik was en wat ik wilde. Waarom moest ik me dan zo bewijzen? Het was alsof ik mijn identiteit moest laten goedkeuren. Ik snap het idee erachter, maar na ruim zes jaar was ik toch echt zeker van mijn zaak."

Het proces van inschrijving voor behandeling tot goedkeuring duurde 3,5 jaar. "Inmiddels ben ik gestart met hormonen en gaat het een stuk beter met mij", zegt Sam.

Volgens M. zijn er regelmatig updates over wachttijden, die ze "heel bedroevend" vindt. "Je zit opgesloten in een lichaam waar je je niet thuis in voelt. Als je dan de moed hebt verzameld om te beginnen aan de transitie, moet je nog zo lang wachten."

Ook M. doorloopt een voortraject. Daar kan ze haar gevoelens delen met andere transgender personen. "Mijn sociale transitie is voltooid." Dat betekent dat ze haar familie, vrienden en anderen in haar omgeving op de hoogte heeft gesteld van haar genderidentiteit. In het geval van M. betekent dat ook dat ze bij de gemeente officieel een vrouw is en M. heet.

Maar ook voor M. zijn de wachtlijsten "tergend lang". De huisarts kon haar alleen helpen aan een doorverwijzing, maar verder niet. Ze beschrijft de wachttijd als "een tunnel zonder licht aan het einde". "Het duurt lang en intussen verandert mijn lichaam de mannelijke kant op."