De vrijdag uitgebrachte Meerjaren Productie Prognose (MPP) laat zien dat het kabinet met een mogelijk nog grotere crisis te maken krijgt dan vorig jaar. Die zomer sliepen mensen buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel, omdat de asielzoekerscentra (azc's) overvol zaten.

Met name het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) staat voor een flinke opgave. De organisatie biedt nu nog onderdak aan zo'n 53.000 mensen en houdt er rekening mee dat eind dit jaar 77.100 plekken nodig zijn. Dat zijn er ongeveer tweeduizend meer dan bij de vorige prognose werd voorspeld. Maar gemeenten staan niet te springen om de komst van een azc. Daarnaast gaan de komende tijd meerdere (tijdelijke) opvanglocaties dicht.

In de voorspelling zijn mensen die voor het eerst asiel aanvragen, zogenoemde herhaalaanvragen en nareizigers meegenomen. Oekraïense vluchtelingen zijn niet meegeteld, want zij worden door gemeenten opgevangen.

De cijfers zijn opvallend hoog als ze worden vergeleken met die tijdens de vluchtelingencrisis in 2015, toen 57.000 mensen in Nederland asiel aanvroegen. Ook in dat jaar kwamen meer aanvragers naar Nederland dan verwacht, waardoor mensen moesten worden opgevangen in sporthallen.

Het kabinet trekt tot en met 2026 8,7 miljard euro extra uit voor de bekostiging van de hele asielketen. Er was al 5,2 miljard euro begroot met Prinsjesdag.

Ook de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), die alle asielverzoeken beoordeelt, staat voor een flinke opgave. De dienst denkt dit jaar zo'n 25.000 zaken te kunnen behandelen, terwijl er al zo'n 30.000 op de plank lagen. Het kan maar zo zijn dat er dit jaar ruim 56.000 asielzaken in de wacht staan, met rechtszaken of zelfs dwangsommen tot gevolg.

Het kabinet probeert al langer de drukbezette IND efficiënter te maken en meer personeel aan te trekken. Hoewel daardoor dit jaar meer zaken kunnen worden behandeld dan vorig jaar, kan het IND het aantal aanvragen nog steeds niet aan. Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) wil dat het IND efficiënter gaat werken om te voorkomen dat het aantal zaken te veel oploopt.

Om meer plek in de azc's te krijgen, wordt de druk op gemeenten om huizen te vinden voor statushouders verder opgevoerd. Deze mensen hebben al te horen gekregen dat ze mogen blijven, maar zitten nog in een azc omdat er nog geen huis voor ze is. Het kabinet zet in op de bouw van meer flexwoningen, maar legt de gemeenten ook de hoogste taakstelling sinds 2015 op. In de tweede helft van dit jaar moeten de gemeenten 27.300 statushouders van een huis voorzien.

Daarnaast gaat het Rode Kruis opnieuw bijspringen. Dat deed de organisatie afgelopen zomer voor het eerst in Ter Apel, toen mensen buiten moesten slapen omdat er geen plek was. De crisishulporganisatie gaat helpen op kleinschalige opvanglocaties en de hulp "waar nodig en mogelijk verder uitbreiden", schrijft Van der Burg.

Maar de echte oplossing blijft nog uit. Zo ligt de spreidingswet, die voor een betere verdeling van vluchtelingen over het land moet zorgen, na veel politieke hobbels nog bij de Tweede Kamer. In het beste scenario kan de wet, als die wordt aangenomen, pas volgend jaar verlichting bieden.

Ook een stabiele financiering, waar het COA en de IND al jaren om roepen, kwam er lange tijd niet. Het kabinet heeft er inmiddels wel mee ingestemd om het COA de komende jaren een vast bedrag per jaar te geven. Het is nog niet duidelijk of de IND dat ook gaat krijgen.

De problemen spelen niet alleen in Nederland. Ook in andere Europese landen nam het aantal asielaanvragen de laatste tijd toe. Zo zag Italië het aantal vluchtelingen in de eerste maanden van dit jaar met maar liefst 300 procent stijgen ten opzichte van een jaar eerder.

Dat meer mensen op de vlucht zijn, komt onder meer door de onrust in landen als Iran en Afghanistan en de vluchtelingencrisis in Eritrea, Somalië en Syrië.

De met de Europese Unie afgesproken maatregelen moeten voorkomen dat nog meer vluchtelingen deze kant opkomen, maar echt concreet zijn die afspraken nog niet. Zo moeten de grenzen beter worden bewaakt met onder meer extra camera's en willen de regeringsleiders betere afspraken maken met landen buiten Europa.