Marechaussee discrimineerde bij grenscontroles, mag huidskleur niet meewegen
"Dit is een ernstige vorm van discriminatie", zegt het hof. "Een dergelijke vorm leidt tot stigmatisering en gevoelens van pijn."
Het gerechtshof oordeelt dat de marechaussee onderscheid maakt op grond van ras. Omdat dat ernstige gevolgen kan hebben, mag dat "alleen als daar bijzonder zwaarwegende redenen voor zijn".
Volgens het hof heeft de Staat niet aangetoond dat dit het geval is. "Dit betekent dat de marechaussee zich schuldig maakt aan discriminatie op grond van ras en dat is verboden."
De ontlading bij de zogenoemde coalitie tegen etnisch profileren is groot na de uitspraak. Belanghebbenden en advocaten hebben in het gerechtshof tranen in de ogen van blijdschap.
Hof oordeelt dat marechaussee niet zelf was gestopt
"We gaan ervan uit dat de marechaussee per direct stopt met deze vorm van controle", zegt advocaat Jelle Klaas namens de eisers in een reactie tegen NU.nl. "Ze zeiden in november wel dat ze uit eigen beweging wilden stoppen, maar hebben dat ook volgens het hof in de praktijk nooit gedaan."
Het vonnis geeft volgens de coalitie een belangrijk signaal af naar andere onderdelen van de overheid. "Eindelijk maakt het hof korte metten met het beeld dat de typische Nederlander wit is", zegt woordvoerder Dionne Abdoelhafiezkhan.
Mpanzu Bamenga was een van de personen die de rechtszaak waren gestart. "Dit is een historische uitspraak die gaat helpen in de strijd tegen racisme en voor gelijke behandeling", reageert hij.
Volgens de mensenrechtenjurist is het "heel mooi" om te zien dat het hof op basis van mensenrechtenverdragen heeft geconcludeerd dat de marechaussee aan etnisch profileren deed. "En dat de marechaussee er nu meteen mee moet stoppen."
Racismebestrijder: 'Belangrijk signaal voor overheid'
De marechaussee laat weten het vonnis te bestuderen. De dienst zal vervolgens bepalen wat de gevolgen zijn voor het huidige en toekomstige werk van marechausseemedewerkers.
Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, reageert positief op het "duidelijke oordeel" van het hof dat selectie mede op grond van ras niet is toegestaan. "Deze uitspraak is een enorme stap om systemisch racisme niet alleen aan de kaak te stellen maar ook te verbieden", zegt de regeringscommissaris.
Baldewsingh noemt het vonnis bovendien een "belangrijk signaal" voor de overheid. "Deze uitspraak maakt zoiets simpels als vliegen hopelijk minder stressvol voor mensen van kleur."
Kabinet geeft opdracht om te stoppen met etnisch profileren
Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) heeft de Koninklijke Marechaussee na het vonnis van het hof opdracht gegeven om "onmiddellijk" te stoppen met etnisch profileren bij grenscontroles. "De rechter heeft zich duidelijk uitgesproken", zei hij dinsdagmiddag tegen de Tweede Kamer.
De bewindspersoon kreeg vragen van DENK-Tweede Kamerlid Stephan van Baarle, die het kabinet racisme verweet.
Van der Burg zei nog niet te weten of het kabinet gaat doorprocederen bij de Hoge Raad, de hoogste rechter van het land. Hij stuurt de Kamer daar over uiterlijk een week een brief over.
Marechaussee kreeg gelijk van lagere rechter
De coalitie tegen etnisch profileren en de Staat hoorden dinsdag de uitspraak van het gerechtshof Den Haag. De Koninklijke Marechaussee mocht in september 2021 van een lagere rechtbank reizigers aan de grens controleren op basis van uiterlijke kenmerken, zoals hun huidskleur. In november van datzelfde jaar stopte de marechaussee er naar eigen zeggen zelf mee.
Toch ging de coalitie in beroep tegen de uitspraak. Onder meer mensenrechtenorganisatie Amnesty International, antidiscriminatievoorziening RADAR en belangenorganisatie Controle Alt Delete zagen het oordeel van de rechter als een vrijbrief voor discriminatie. Daarom wilden ze de werkwijze van de marechaussee ook in juridische zin van tafel.
Etnisch profileren is volgens de belangengroep nooit goed te praten, ook al zouden de bedoelingen goed zijn. "Het gaat niet om de intentie, maar om de impact", stelde hun advocaat in zijn pleitnota, die NU.nl heeft ingezien.
Staat zei niet aan etnisch profileren te doen
De advocaat van de Staat was het in december tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak met de coalitie eens dat etnisch profileren niet goed valt te praten. "Het mag niet en het werkt niet", zei ze in de Haagse rechtbank.
Maar de Staat zei dat de werkwijze van de marechaussee helemaal geen etnisch profileren is. De dienst zou namelijk niet alleen op basis van uiterlijke kenmerken besluiten tot extra controles in bijvoorbeeld bussen, treinen en vliegtuigen.
