Welk gevoel overheerst na de excuses?

"Ik heb een dag nodig gehad om dat mooie moment te laten bezinken. Nu premier Mark Rutte namens de Staat excuses heeft aangeboden voor het slavernijverleden, heeft die dag een vaste plek gekregen in de Nederlandse geschiedenis. Niemand kan er omheen dat 19 december vanaf nu een betekenisvolle dag is. Of je het wel of niet eens bent met de gekozen datum."

"Wij zien kansen voor blijvende aandacht. '19 december' staat nu bij iedereen op het netvlies. Daarom gaan we met het NiNsee (Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis, red.) jaarlijks controleren of het kabinet zich houdt aan de eigen plannen om de doorwerking van het slavernijverleden in het heden te verminderen."

"Er zijn nu veel mensen die na al het geruzie in de aanloop naar de excuses terecht over die kabinetsplannen denken: de speech van Rutte was indrukwekkend, maar eerst zien, dan geloven."

Wat moet er volgend jaar in ieder geval gebeurd zijn?

"We gaan dan in ieder geval bekijken of het kabinet het beloofde eerherstel voor de tot slaaf gemaakte vrijheidsstrijder Tula echt heeft geregeld."

"Verder willen we dan weten waar het onderwijs staat met nieuwe lesstof over het slavernijverleden vanuit het perspectief van tot slaaf gemaakte mensen. En we kijken dan hoe het staat met het door het kabinet beloofde slavernijmuseum."

"Maar denk ook aan de resultaten van het beloofde fonds om de doorwerking van het slavernijverleden tegen te gaan. Lukt het bijvoorbeeld om discriminatie en ingebakken racisme op de arbeidsmarkt en in de zorg aan te pakken? Hoeveel projecten vanuit de gemeenschap zijn goedgekeurd?"

"We willen controleren of er eindelijk meer aandacht komt voor de nog steeds achterblijvende sociaal-economische positie van mensen met Afrikaanse roots. En hoe staat het met de beloofde meerjarige overheidscampagne voor gelijke kansen voor iedereen?"

"Ook gaan we beoordelen hoe effectief het werk van de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme is. En of gemeenten genoeg prioriteit geven aan antidiscriminatiebeleid. Maar ook of overheidsinstellingen die het slechte voorbeeld gaven, zoals het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Belastingdienst, genoeg hun best doen om minder te discrimineren."

Dat gaat over meer dan alleen de excuses van het kabinet voor het slavernijverleden.

"Dat klopt. 19 december was wat mij betreft het startpunt om de gehele aanpak van discriminatie en racisme elk jaar op die datum nog eens goed onder de loep te nemen."

"De samenhang ontbreekt nu. Zo is antiracismebeleid van een gemeente soms willekeurig, afhankelijk van de ambitie van een enkele gemeenteambtenaar."

In het afgelopen jaar heeft u er meermaals op gewezen dat er nog werk te doen is rond het slavernijverleden. U heeft de vinger op zere plekken gelegd. Is de noodzaak om dat te doen minder geworden door de excuses?

"In februari heb ik gewaarschuwd voor het slavernijverleden als verdienmodel bij fondsenwerving. Toen kreeg ik boze reacties van fondsen, maar positieve vanuit de gemeenschap: kleine initiatiefnemers van projecten rond het slavernijverleden vonden het fijn dat ik opmerkte dat zij werden weggedrukt door de 'grote jongens'."

"Tijdens de jaarlijkse herdenking van het slavernijverleden op 1 juli maakte ik me ook zorgen. Lokale bestuurders praatten het rond die tijd goed dat we Oekraïense vluchtelingen voortrekken boven vluchtelingen met een donkere huidskleur. Dat zou gerechtvaardigd zijn 'omdat we nu eenmaal meer op witte mensen lijken'."

"Dat is nou precies het soort uitsluiting dat het gevolg is van het 'ongelijkheidzaadje' dat de koloniale machthebbers bewust hebben geplant tijdens het slavernijverleden."

"En ook nu, na de excuses, moeten we waakzaam blijven. Het slavernijverleden leeft op dit moment. Maar dat mag niet leiden tot 'afvinklijstjes': excuses gemaakt, monument opgericht en weer door."

U heeft weleens gezegd dat uw werk als onbetaald NiNsee-voorzitter zwaar is, mede door alle haat. Heeft u de afgelopen jaren weleens gedacht: zodra de excuses voor het slavernijverleden er zijn, maak ik plaats voor een opvolger?

"Nee. Sterker nog: sinds ik begon als NiNsee-voorzitter in 2017 tot het moment dat Rutte de excuses daadwerkelijk aanbood, heb ik altijd gedacht dat ik dat nooit zou meemaken. Ook de recente ophef in de aanloop ernaartoe was niet goed voor mijn vertrouwen in de afloop."

"Ik had echt nooit verwacht dat we met het NiNsee zo veel zouden bereiken. Ik had nooit durven dromen dat de Nederlandse Staat het leed van tot slaaf gemaakte mensen en hun nazaten zou erkennen door excuses aan te bieden. Of dat het kabinet zou toegeven dat we mede door de slavernij institutioneel racisme hebben. En dat we nu achttien lokale slavernijmonumenten hebben in Nederland."

"Op 1 juli 2013 bezocht ik het Nationaal Monument Slavernijverleden in het Amsterdamse Oosterpark. Dat was precies 150 jaar na het officiële einde van de slavernij in Suriname en het Caribisch gebied in 1863. Toen al voelde ik me, als nazaat van tot slaaf gemaakte mensen uit Suriname, betrokken bij het slavernijverleden."

"Dat bezoek in 2013 aan het slavernijmonument maakte me verdrietig. Het toenmalige kabinet had de subsidie voor het NiNsee ingetrokken. Het slavernijverleden zou er namelijk niet toe doen. Het NiNsee kon daardoor geen herdenking van het slavernijverleden organiseren. Het Rijksmuseum had het slavernijverleden in 2013 bovendien weggestopt in een achterafhoekje, merkte ik tijdens een bezoek. En kijk eens waar we tien jaar later staan."

"Het kabinet heeft nu beloofd dat koning Willem-Alexander op 1 juli 2023 naar de nationale herdenking van het slavernijverleden komt. Ik zou hem dan heel graag willen horen spreken, omdat ik vaak moet denken aan die hele andere tijd, tien jaar geleden."

"Soms valt mijn werk me zo zwaar dat ik denk aan opstappen. Misschien is de oprichting van het 25e lokale slavernijcomité een mooi hoogtepunt? Maar één ding is zeker: de toespraak van Willem-Alexander wil ik als NiNsee-voorzitter sowieso halen."