In 2017 had 33 procent van de 344 Nederlandse gemeenten antidiscriminatiebeleid. Vijf jaar later is dat percentage slechts een beetje gestegen, naar 35 procent. Hoe groter de gemeente, hoe vaker antidiscriminatiebeleid aanwezig is. Dat blijkt uit de Monitor lokaal antidiscriminatiebeleid 2022, die is ingezien door NU.nl.

"Dat percentage moet natuurlijk 100 procent zijn", zegt racismecoördinator Rabin Baldewsingh. "Daarbovenop moet elke gemeente een portefeuillehouder antidiscriminatie in het college van burgemeester en wethouders krijgen. En dan leg ik de lat nog laag."

Een gebrek aan geld of beschikbaar personeel is de meest voorkomende verklaring van gemeenten voor het ontbreken van antidiscriminatiebeleid. Daarom is in sommige gemeenten bijvoorbeeld op scholen geen of weinig aandacht voor discriminatie.

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) heeft eind november een brief gestuurd aan alle gemeenten. Ze roept daarin op om "aan de slag" te gaan met lokaal antidiscriminatiebeleid.

Het aantal meldingen over discriminatie dat gemeenten ontvangen, is veel kleiner dan het werkelijke probleem. Dat stellen Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) en kennisinstituut Movisie, die de monitor hebben geschreven. René Broekroelofs, onderzoeker bij KIS, vermoedt dat veel gemeenten daardoor onterecht denken dat antidiscriminatiebeleid niet nodig is.

"Mogelijk gaan gemeenten af op meldingen bij hun antidiscriminatievoorziening (ADV, red.)", zegt Broekroelofs. "Maar we weten uit onderzoek dat slechts 2 procent van de discriminatie-ervaringen bij zo'n voorziening terechtkomt."

Voorzitter Stefano Frans van Discriminatie.nl, de koepel van ADV's, hoort regelmatig dat gemeenten zeggen dat ze bij gebrek aan meldingen geen antidiscriminatiebeleid nodig hebben. "Dat moet je juist omkeren", zegt hij. "Als je geen beleid hebt, krijg je ook geen meldingen. Wat je aandacht geeft groeit."

Hetzelfde geldt volgens Frans voor discriminatiepreventie. Dat is niet verplicht voor gemeenten. "Voor inwoners van gemeenten waar weinig aandacht voor preventie is, vraag ik me af in hoeverre iedereen zich daar veilig voelt."

Wel noemen de KIS-onderzoekers het "een lichtpuntje" dat meer gemeenten dan vijf jaar geleden zeggen bezig te zijn met het ontwikkelen van antidiscriminatiebeleid. Dat percentage steeg tussen 2017 en 2022 van 13 naar 33 procent. "We horen van veel gemeenten dat de Black Lives Matter-beweging het thema discriminatie op de agenda heeft gezet", zegt KIS-onderzoeker Hanneke Felten.

Discriminatie op grond van een beperking krijgt volgens de KIS-onderzoekers weinig aandacht. Gemeenten hebben meer oog voor discriminatie op grond van afkomst, seksuele voorkeur en genderidentiteit. In 2017 hadden gemeenten juist relatief veel aandacht voor discriminatie op grond van een beperking.

Discriminatie op grond van beperking komt "helaas heel veel voor". Het gaat volgens onderzoeker Felten om beperkte toegankelijkheid, zoals een gebouw niet binnen kunnen of geen gebruik kunnen maken van bepaalde diensten. "Maar ook zien we ongelijke behandeling in de vorm van kleinerende en beledigende opmerkingen en soms geweld tegen mensen vanwege hun beperking."

De Eerste Kamer heeft een stemming over het voorstel om discriminatie op grond van iemands beperking of seksuele gerichtheid in de Grondwet op te nemen dinsdag uitgesteld.