Het monument voor het trans-Atlantische slavernijverleden krijgt de naam Monument van Vlucht en Verzet. Het krijgt de vorm van een driehoek, die verwijst naar de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika. Boven op het ontwerp zijn figuren uit een Afrikaanse legende te zien die aan slavernij ontsnapten door een magische tocht terug over de Atlantische oceaan. Bij het monument kunnen bezoekers verschillende verhalen van vlucht en verzet beluisteren.

De onthulling van het Utrechtse slavernijmonument is op 30 juni. Dan herdenkt Utrecht jaarlijks Ketikoti, het einde van de slavernij in de voormalige Nederlandse kolonie Suriname.

De kunstenaar Patricia Kaersenhout heeft de opdracht voor het monument aangenomen. Zij heeft Surinaamse ouders en betrekt de geschiedenis van de slavernij in haar kunstwerken.

De Utrechtse gemeenteraad nam in 2020 een motie aan om een slavernijmonument in de stad te plaatsen. Een van de initiatiefnemers voor het monument is Leroy Lucas, de voorzitter van Ketikoti Utrecht.

"Ik hoop dat de stad het slavernijmonument zal zien als symbool van groepen mensen die bij elkaar komen om dit verschrikkelijke slavernijverleden een plek te geven", reageert Lucas tegen NU.nl. "Om zo samen verder te gaan. Dit is een monument voor ons allemaal."

De stad bood in februari, na onderzoek, excuses aan voor het slavernijverleden. Amsterdam en Rotterdam deden dat in het jaar ervoor. Den Haag volgde in november van dit jaar.

Burgemeester Sharon Dijksma zei tijdens het aanbieden van de excuses namens de stad Utrecht dat het racisme waarop de slavenhandel was gebaseerd nog steeds doorwerkt in de Nederlandse samenleving. Ook riep ze het kabinet op om namens de Nederlandse Staat excuses te maken voor het slavernijverleden. Het kabinet beloofde vorige maand dat te gaan doen.

Sinds 2002 staat in het Amsterdamse Oosterpark het Nationaal monument Slavernijverleden. Rotterdam heeft sinds 2013 een slavernijmonument. Ook Den Haag heeft plannen om in 2023 een slavernijmonument te onthullen. De precieze plek daarvan is nog niet bekend.

In Nederland zijn zo'n vijftien lokale comités actief die zich bezighouden met de herdenking van de slavernij. In november kwamen daar comités bij in Eindhoven en Harderwijk.

Ook Haarlem heeft sinds kort een herdenkingscomité. Den Haag en Gouda voeren gesprekken voor het oprichten van een lokaal comité. De voorzitter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) sprak eerder tegen NU.nl de wens uit dat iedere Nederlander een slavernijmonument op fietsafstand heeft.

De gemeente Utrecht betaalt sinds februari als eerste Nederlandse gemeente de hoge kosten van naamsverandering voor Utrechters van wie de achternaam een oorsprong in de slavernijperiode heeft. De eerste gegadigde meldde zich in september.

Het kabinet besloot in diezelfde maand dat naamswijziging gratis wordt voor alle Nederlanders met een achternaam met een slavernijachtergrond.