De slavernij ging in Suriname in de praktijk tien jaar door na de afschaffing in 1863. Via zogenoemd Staatstoezicht dwong ons land de tot slaaf gemaakte mensen om tot 1873 door te werken. Ze kregen slechts een schamel loon. Slavenhouders kregen juist zo'n driehonderd gulden vergoeding per tot slaaf gemaakte die ze 'kwijtraakten'.

De Surinaamse schrijver en verzetsman Anton de Kom (1898-1945) maakte zich hard voor meer aandacht voor het slavernijverleden in Suriname en de doorwerking daarvan. De Kom schreef in 1934 Wij slaven van Suriname. In dat boek werd de Surinaamse geschiedenis voor het eerst vanuit een antikoloniaal oogpunt beschreven.

Op Aruba bestond rond 1850 zo'n 20 procent van de bevolking uit tot slaaf gemaakte mensen. Ook op de Caribische eilanden kregen slavenhouders een vergoeding na de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863.

Virginia Dementricia (1842 - ?) was een van de mensen die verzet boden tegen de slavernij. Als tiener trok ze kleren aan van een slavenhouder, waarvoor ze werd gestraft. Ook kreeg ze gevangenisstraf na een mislukte poging om te ontsnappen. Ze maakte het einde van de slavernij mee op Curaçao. Wanneer ze overleed is niet bekend.

Op Bonaire zijn nog steeds de huisjes te zien waarin tot slaaf gemaakten woonden. Ze werden gedwongen om zout te winnen.

De slavernij werd op het eiland in september 1862 afgeschaft. De ongeveer 750 tot slaaf gemaakte mensen die vrijkwamen, kregen van Nederland de belofte dat ze voor de overheid zouden gaan werken. Bonaire bleef tot 1868 een overheidsplantage.

Curaçao was voor de West-Indische Compagnie (WIC) een belangrijke plek om te handelen in tot slaaf gemaakte mensen. Een deel van hen bleef op het eiland.

Een van de bekendste strijders tegen slavernij op Curaçao was de tot slaaf gemaakte verzetsheld Tula. Hij leidde in 1795 een opstand die bloedig werd neergeslagen.

Tula werd gevangen, gruwelijk gemarteld en vermoord door de koloniale machthebbers. Op 17 augustus herdenkt Curaçao met Dia Di Lucha Pa Libertat (ook wel Tula-dag genoemd) jaarlijks het verzet tegen slavernij. Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) is voorstander van een Tula-dag in Nederland.

Sint-Eustatius was ooit een van de belangrijkste havens ter wereld voor de doorvoer van suiker, cacao, tabak en ruwe katoen. In de achttiende eeuw telde het eiland met een oppervlakte van 21 vierkante kilometer zo'n tweehonderd pakhuizen. Er kwamen duizenden schepen per jaar langs tot het einde van de slavernij in 1863.

Op de nabijgelegen Britse kolonie St. Kitts was de slavernij al in 1833 afgeschaft. Het lukte veel tot slaafgemaakten op Sint-Eustatius om te vluchten naar de vrijheid van dat eiland op zo'n 8 kilometer afstand. Een opstand op 12 juni 1848 mislukte.

In mei 2021 ontdekten archeologen een begraafplaats van zo'n zeventig tot slaafgemaakten op het eiland. Het eilandbestuur legde twee maanden later de opgravingen stil. Eilandbewoners en Nederlandse nazaten vonden namelijk dat hun voorouders werden onteerd.

Saba vierde in 2021 voor het eerst dat 730 tot slaaf gemaakte mensen na de afschaffing van de slavernij 1863 op het eiland vrijkwamen. De namen van tweehonderd van hen werden daarbij voorgelezen.

Ongeveer de helft van de bijna tweeduizend inwoners van Saba stamt af van tot slaaf gemaakte Afrikanen. De andere helft stamt af van Zeeuwse kolonisten of Schotse en Ierse zeerovers.

Op Sint-Maarten bestond in de praktijk al geen slavernij meer vanaf 1848. Toen schaften namelijk de machthebbers op het Franse deel van het eiland de slavernij af.

Lucky 'One-Tété' Lohkay staat symbool voor de strijd tegen slavernij op Sint-Maarten. Na een mislukte vlucht werd volgens de overlevering voor straf een van haar borsten afgesneden.

One-Tété betekent 'met één borst'. Op Sint-Maarten staat een standbeeld ter ere van Lohkay.

In de lijst van plekken waar de Staat excuses heeft aangeboden, ontbrak Indonesië. Dat was omdat de focus van het onderzoek naar het slavernijverleden en het advies dat daarop volgde lag op het trans-Atlantische slavernijverleden. De slavernij werd in Nederlands-Indië, zoals de voormalige kolonie Indonesië heette, in 1860 afgeschaft.

De Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) dwong in 1750 in haar vestigingen in Azië zo'n 75.000 mensen tot slavernij. Dat waren er meer dan de toen ongeveer 64.000 in Suriname en de Caribische eilanden.

Alleen al in Batavia, het Aziatische hoofdkwartier van de VOC en later de hoofdstad van de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië, woonden aan het eind van de achttiende de eeuw ongeveer 40.000 tot slaaf gemaakte mensen.

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) wilde hierover in november 2022 alleen kwijt dat het kabinet zich op 19 december van dat jaar zou richten op Suriname en de Caribische eilanden. Een woordvoerder van de minister wilde toen tegenover NU.nl niet vooruitlopen op eventuele excuses op Indonesische bodem.

Premier Mark Rutte sprak de tekst van de excuses uit in Den Haag. De VOC en WIC waren Nederlandse bedrijven.

Den Haag was tijdens het slavernijverleden de stad van de Staten-Generaal, de stadhouders, de koningen en koninginnen. Dat betekende dat besluiten over koloniën en slavernij in Den Haag werden genomen.