De rechter oordeelde begin oktober dat de asielopvang in Nederland niet aan de Europese normen voldoet. De Staat moest daarom maatregelen treffen. Aan sommige eisen moest de overheid per direct voldoen, voor andere voorwaarden was er meer tijd.

De Staat was het niet eens met de uitspraak en ging in hoger beroep. Volgens staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) moest de asielopvang inderdaad beter, maar was het onmogelijk om aan de termijnen van de rechter te voldoen.

"Hoe groot de inspanningen ook zijn, problemen zo groot als die van dit jaar zijn niet van de een op de andere dag op te lossen", zei de advocaat van de Staat en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) donderdag.

Ze benadrukte dat zich elke dag nog meer mensen in Ter Apel melden dan 's avonds kunnen worden ondergebracht. Daarom worden nog steeds het kantoor van de IND en sportzalen gebruikt om deze groep een slaapplaats te bieden.

De overheid wil wel dat de problemen verholpen worden, maar zegt daarvoor sterk afhankelijk te zijn van het aantal beschikbare plekken en voldoende personeel bij bijvoorbeeld de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Daarom is het niet mogelijk om "een concreet actieplan" te maken en te voorspellen wanneer de problemen precies verholpen zijn, zegt de advocaat. "Het is geen onwil, maar realiteitszin."

De Staat en het COA vinden dat ze al het mogelijke doen om de situatie te verbeteren. "Met collectieve actie schiet de individuele asielzoeker in de noodopvang niets op. Het zal de situatie geen spat veranderen, we doen al het maximale."

Tegelijkertijd is er een stip op de horizon, zegt ze. Er lijkt iets meer ruimte te ontstaan door eerder getroffen maatregelen, waaronder de beperking van het nareizen en de opening van nieuwe opvangplekken.

Toch gaan de Staat en het COA waarschijnlijk een moeilijke winter tegemoet. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met de onzekerheid of er meer Oekraïense vluchtelingen naar Nederland komen, liet de advocaat weten.

Het voorstel voor de asielwet, die vrijdag na maandenlang onderhandelen eindelijk rond was, biedt volgens VluchtelingenWerk hoop. Maar het is ook "een wet die er allang had moeten zijn".

Ook doet de wet volgens de organisatie "niets af aan de noodzaak om het vonnis van de rechter te blijven handhaven". Als de wet al wordt aangenomen, duurt het namelijk nog enige tijd voor die van kracht is.

VluchtelingenWerk ziet wel dat het Rijk sinds het vonnis van de rechter stappen heeft gezet om de asielopvang te verbeteren. Tegelijkertijd zitten er nog zo'n 17.000 mensen in de noodopvang en 8.400 anderen in de crisisnoodopvang. De omstandigheden zijn daar soms ongezond, zag ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. "Het is voor elke asielzoeker een aanslag op de fysieke en mentale gezondheid om langere tijd in een noodopvang te blijven", zei de advocaat van VluchtelingenWerk.

De organisatie vroeg het hof daarnaast om - als het vonnis van de rechter in stand blijft - dwangsommen op te leggen. De Staat zou dan geld moeten betalen als die zich niet aan de uitspraak houdt. De rechter vond dat eerder niet nodig, omdat er volgens hem geen aanwijzingen waren dat de overheid zich niet aan de uitspraak wil houden.

Maar zonder deze door VluchtelingenWerk genoemde "aanmoediging" heeft de uitspraak te weinig effect, denkt de organisatie. Ook kan het andere partijen, zoals gemeenten, doen inzien dat er echt actie moet worden ondernomen.

Het hof hoopt op 20 december uitspraak te doen.