Er zijn nog vraagtekens rond de vogelgriep, zegt Armin Elbers tegen NU.nl. Hij is epidemioloog bij Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) in Lelystad.

"We weten bijvoorbeeld nog steeds niet precies hoe het virus de stallen binnenkomt. Het mogelijke contact tussen besmette wilde vogels en pluimvee wordt al voorkomen door de ophokplicht."

Dat maakt het volgens hem lastig om nog meer maatregelen te nemen die op korte termijn effect hebben. Maar er zijn hoopvolle innovaties die het virus mogelijk buiten de deur kunnen houden.

Zo ontdekten de Universiteit Utrecht en Royal GD, een bedrijf gespecialiseerd in diergezondheid, bijvoorbeeld dat windbreekgaas het risico op besmetting via de lucht kan verkleinen. Uit onderzoek van Elbers bij WBVR blijkt verder dat bezoek van wilde vogels geweerd kan worden met een geautomatiseerde laser.

Bij pluimveebedrijven gelden al strenge hygiëneprotocollen om besmetting te voorkomen, zoals beschermende kleding en douchen. Francisca Velkers, epidemioloog en pluimveearts verbonden aan de Universiteit Utrecht, benadrukt het belang dat iedereen die volgt.

Vogels komen af op water, voedsel en begroeiing. "Een belangrijke andere maatregel is dan ook om de directe omgeving van de stal zo onaantrekkelijk voor vogels te maken", aldus Velkers.

Helaas bieden deze maatregelen geen garanties. Pluimveehouders hopen daarom vooral op een goed werkend vaccin. WBVR test er nu drie in het laboratorium, waarvan eind december de eerste resultaten worden verwacht.

Maar is het wel haalbaar om al die miljoenen dieren een prik te geven? "Je hoeft ze niet zoals mensen één voor één te vaccineren", legt Elbers uit.

"Zo kan vaccinatie plaatsvinden in eieren. Dat proces is volledig geautomatiseerd en het wordt al bij andere vaccinaties toegepast."

Ook wordt er al gevaccineerd met verneveling. "Er wordt met een soort plantenspuit gevuld met het vaccin door de stal gelopen, waarna de kippen het vaccin inhaleren."

Als de vaccins effectief blijken, is er nog een obstakel. Er is namelijk binnen de EU afgesproken dat er niet gehandeld mag worden in eieren en vlees van kippen die gevaccineerd zijn tegen de vogelgriep. Die regels moeten eerst worden versoepeld.

"Dat is verboden, omdat niet goed te achterhalen was of een dier het virus bij zich droeg door vaccinatie, of dat het dier daadwerkelijk ziek was. Nu kan je vaccins maken waarvan een genetische bouwsteen net iets afwijkt van het virus dat in het veld voorkomt. Met testen kun je het verschil zien."

Op langere termijn lijkt er dus hoop te zijn voor pluimveebedrijven. Maar de vogelgriep treft niet alleen de pluimveesector: er is ook massale sterfte onder wilde vogels.

Het is niet te voorkomen dat er besmette vogels naar Nederland komen. Wel kan het virus beter worden gemonitord, zegt Albert de Jong van Sovon Vogelonderzoek Nederland. "De schade onder pluimvee wordt goed bijgehouden, die onder wilde vogels veel minder."

Nu is de monitoring grotendeels afhankelijk van een openbaar meldingssysteem waar mensen dode vogels kunnen melden. Als er drie of meer dode watervogels bij elkaar worden gevonden, dan is er sprake van een verdachte situatie. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) laat WBVR dan uitzoeken of de dode vogels besmet zijn.

Volgens De Jong zijn deze meldingen belangrijk, maar is het onvoldoende. "We moeten structureel tellen en testen. Dan weet je sneller of de sterfte toeneemt, welke soorten het hardst worden getroffen en of we te maken hebben met een nieuwe variant. En dus ook hoe alert je moet zijn."

Dit is volgens hem een spannende periode in een toch al spannende tijd. "Er komen, met de start van een nieuw vogelgriepseizoen, weer veel trekvogels vanuit het noorden. Die kunnen een nieuwe variant met zich meebrengen."

Natuurorganisaties zoals Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland en de Dierenbescherming zien nog wel een kortetermijnoplossing om de uitbraak wat te beperken. Ze willen dat er vanuit de overheid meer hulp komt voor het opruimen van dode vogels in de vrije natuur. Volgens die partijen is dat een effectieve manier om verdere verspreiding tegen te gaan

"Bij getroffen pluimveebedrijven zien we, hoe triest ook voor getroffen pluimveehouders en dieren, een geoliede machine van mannen in witte pakken en beschermende maatregelen", schreven ze vorige week in een brandbrief aan de Tweede Kamer. "Natuurbeschermers en natuurbeheerders moeten zelf maar zien hoe ze dit probleem bij wilde vogels te lijf gaan."

Minister Piet Adema (Landbouw) komt in de eerste maanden van volgend jaar met een plan voor de bestrijding van de vogelgriep. Het valt op dat hij het in een Kamerbrief over de vogelgriep niet heeft over een advies om de pluimveesector af te slanken, meldt Trouw. Volgens onderzoekers leven er te veel dieren op een kluitje, waardoor er een groter besmettingsgevaar en het risico op mutaties ontstaat.

Epidemioloog Elbers zegt dat de meningen daarover zijn verdeeld. "We zien vooral individuele infecties en geen massale verspreiding tussen bedrijven, zoals wij dat nog steeds wel zien in andere landen. In Nederland is de afgelopen jaren het aantal pluimveebedrijven kleiner geworden en de bestaande bedrijven groter geworden met een professionelere bedrijfsvoering."

"Besmettingen bij pluimvee in Nederland worden snel opgespoord en vervolgens geëlimineerd. Daardoor is de kans op het ontstaan van mutaties hier verschrikkelijk klein."

Hij maakt zich wel zorgen over pluimveebedrijven in Zuidoost-Azië, waar pluimvee en wilde dieren wel met elkaar in contact komen. "Als men echt structureel iets zou willen doen aan de voortslepende vogelgriepcrisis, dan zou men de pluimveesector daar moeten herstructureren en levende markten moeten verbieden."

"Realistisch is dat helaas niet", geeft hij toe. "Het zal tientallen jaren vergen om dergelijke structurele veranderingen voor elkaar te krijgen."