Dat de slavernijperiode lang geleden is, maakt excuses niet minder belangrijk, legde Kathleen Ferrier uit rond de nationale herdenking van het Nederlandse slavernijverleden in juli 2021. Ze is voorzitter van de Nederlandse UNESCO-commissie voor onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie. De regering heeft altijd de verantwoordelijkheid voor het rechtzetten van fouten door politieke voorgangers, zei ze. Door excuses te maken, belooft Nederland voortaan anders om te gaan met het verleden.

Het slavernijverleden is bovendien tot nu toe vooral verteld vanuit het perspectief van de witte koloniale overheerser, zei Ferrier. De ervaringen van personen die zich juist verbonden voelen met mensen die tot slaaf waren gemaakt, komen veel minder aan bod.

Door excuses te maken, erkent Nederland dat ook hun kant van het verhaal ertoe doet, viel Wouter Veraart Ferrier bij. Hij is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Met excuses laat de Nederlandse staat zien dat die (nazaten van) tot slaafgemaakten serieus neemt.

De kans dat je voor een rechter succesvol schade kunt claimen op basis van door de Staat gemaakte excuses is volgens Veraart "bijna nul". Voor een rechter moet je concreet kunnen aantonen dat je schade hebt geleden door de slavernij, zo legde hij uit. De schade moet bovendien aantoonbaar het directe gevolg zijn van een concrete gebeurtenis uit het verleden.

Bovendien heeft Nederland nog steeds inwoners die de gevolgen van de slavernijperiode ervaren, zeiden andere experts eind juni van dit jaar. Denk bijvoorbeeld aan etnisch profileren door de politie. Een ander voorbeeld is het discrimineren door de Belastingdienst in het toeslagenschandaal.

De praktijken van dit zogenoemd institutioneel racisme zijn het gevolg van eeuwenlang de foute aanname promoten dat niet-witte mensen minderwaardig zijn. Dat foute verhaal gebruikten Nederlandse machthebbers honderden jaren om slavernij goed te praten in wetgeving en beleid.

Het Nederlandse kabinet erkent sinds 2020 het bestaan van institutioneel racisme. Omdat het uitbannen van deze ingebakken werkwijzen lastig blijkt, heeft de regering een jaar later een Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) aangesteld.

Rutte is maandag en dinsdag op werkbezoek in de voormalige kolonie. De leider van het kabinet focust zich voornamelijk op toekomstige handelsbetrekkingen.

Wel gaat Rutte praten met Surinaamse instanties die zich bezighouden met het slavernijverleden. Het kabinet bereidt zich voor op eventuele excuses. Een commissie heeft de regering geadviseerd om excuses te maken voor die periode.