De afgelopen vijftien jaar onderzocht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de opvattingen van Nederlanders over lhbtiq+-gerelateerde onderwerpen. Door de jaren heen zijn Nederlanders over het algemeen positiever gaan denken over bijvoorbeeld gelijke huwelijksrechten en het adopteren van een kind door mensen van gelijk geslacht. Maar zichtbare intimiteit tussen mensen van hetzelfde geslacht ligt nog steeds gevoelig.

Maar liefst 19 procent van de ondervraagden zegt seks tussen twee mannen walgelijk te vinden. Bij seks tussen twee vrouwen gaat het om 7 procent. Een op de vijf heeft minder moeite met hand in hand lopende man-vrouwkoppels dan man-mankoppels.

De acceptatie van transgender personen blijft nog verder achter, blijkt ook uit het onderzoek. Bijna een op de tien Nederlanders (9 procent) zegt het bijvoorbeeld een probleem te vinden als hun kind op school les zou krijgen van een transgender persoon. Met homo- en biseksuele leraren heeft 5 procent moeite.

"Per klas komt dat neer op vijf à zes ouders die er moeite mee hebben", zegt hoofdonderzoeker Willem Huijnk van het SCP in gesprek met NU.nl. "Dit zijn gemiddelden: op bepaalde scholen, zoals in religieuze dorpen, zijn dat er veel meer."

Volgens het SCP lopen transgender personen achter op de emancipatie doordat zij in vergelijking met lesbiennes, homoseksuelen en biseksuelen later in de schijnwerpers van de media, beleid en de politiek zijn komen te staan. "Daarbij vinden mensen het lastig als niet meteen duidelijk is of iemand een man of een vrouw is", zegt Huijnk. "De behoefte om mensen in hokjes in te delen zit heel erg bij de mens ingebakken."

Dat is terug te zien in de opvattingen over genderdiversiteit. Die werden sinds 2012 positiever, maar in recente jaren is er geen duidelijke toename meer te zien. 39 procent van de Nederlandse bevolking wil bij een eerste ontmoeting weten of iemand een man of een vrouw is. Een op de zes ondervraagden is van mening dat er iets mis is met mensen die zich geen man of vrouw voelen. 11 procent gaat liever niet om met mensen van wie niet duidelijk is of ze man of vrouw zijn.

Hoewel de gemiddelde opvatting dus positief is, komen vanuit de lhbtiq+-gemeenschap veel minder positieve signalen. Uit SCP-onderzoek dat eerder dit jaar verscheen, blijkt bijvoorbeeld dat lhb-jongeren relatief vaak worden gepest en dat zij een minder goede band met leraren, klasgenoten en familieleden ervaren dan heteroseksuele scholieren.

Het COC, de belangenbehartiger van de lhbtiq+-gemeenschap, maakt zich grote zorgen, net als Transgender Netwerk Nederland (TNN). Een harde verklaring voor de stagnatie is er niet, maar die houdt volgens het COC mogelijk verband met spanningen in de samenleving door bijvoorbeeld corona. "Bij maatschappelijke spanningen zie je vaker dat de rechten van minderheden als eerst onder druk komen te staan", zegt woordvoerder Philip Tijsma.

Hij wijst op vele recente gevallen van discriminerend geweld. Zo werd een 23-jarige vrouw op Koningsdag in Rotterdam in elkaar geslagen omdat de daders dachten dat ze een man was. Er worden daarbij steeds weer regenboogvlaggen vernield.

"We roepen scholen en docentenacademies op om meer aandacht aan acceptatie te besteden", aldus Tijsma. Ondanks de verplichting voor scholen om acceptatie van seksuele- en genderdiversiteit te bevorderen, gebeurt dit volgens het COC niet overal of onvoldoende. Dat terwijl emancipatie volgens de organisatie daar begint.

Ook wil het COC dat het kabinet het Regenboogstembusakkoord uitvoert. Daarin hebben de lijsttrekkers van de partijen meer dan een jaar geleden met het COC afgesproken om concrete maatregelen te nemen tegen discriminerend geweld en voor lhbtiq+-acceptatie op school. "Er zijn nog geen noemenswaardige punten uit het akkoord uitgevoerd. Hopelijk zijn deze cijfers een wake-upcall", aldus Tijsma.

Bij het onderzoek moeten belangrijke kanttekeningen worden geplaatst. Soms geven mensen niet eerlijk aan wat hun opvattingen zijn, bijvoorbeeld door groepsdruk. Hoeveel mensen 'sociaal wenselijk' reageren is niet duidelijk, zegt Huijnk.

Ook kunnen mensen in een hypothetische situatie denken dat ze op een bepaalde manier reageren. "Maar als ze er daadwerkelijk mee geconfronteerd worden, kan hun reactie heel anders zijn."

Daarbij focust het onderzoek op hoe mensen over lhbtiq+'en denken en niet op wat zij zelf ervaren. SCP-onderzoek hiernaar wordt deze zomer verwacht.

Wel zeggen de resultaten van dit onderzoek hoe dan ook veel over de positie van lhbtiq+'en in Nederland, benadrukt Huijnk. "In landen waar een groot deel van de bevolking positieve opvattingen heeft over lhbtiq+'en, zie je ook dat de positie van deze groep beter is."

Ondanks de stagnatie van de lhbtiq+-acceptatie doet ons land het in vergelijking met andere landen nog altijd behoorlijk goed. Nederland staat op plek twee op de Europese ranglijst met positiefste opvattingen, achter IJsland.