Op tijd weten dat jij of één van je naasten dementie heeft kan crisissituaties voorkomen. Toch zijn er bij de huisarts en op de geheugenafdeling in het ziekenhuis voor ouderen met een migratieachtergrond vaak nog obstakels om snel een goede diagnose te krijgen.

Eén van die obstakels is dat huisartsen zich niet altijd bewust zijn van culturele verschillen. Janne Papma van de geheugenpolikliniek in het Alzheimercentrum van het Erasmus MC vertelt dat de huisarts bij een vermoeden van dementie normaal gesproken bijvoorbeeld vraagt of het nog lukt om dingen in het huishouden te doen, zoals koken.

"Maar in veel Marokkaanse of Turkse families is het gebruikelijk dat een ouder familielid nog maar heel weinig in het huishouden doet. De familie zegt dan: je hebt je hele leven hard gewerkt, nu zorgen wij voor je en mag je uitrusten." Dat maakt de vragen die een huisarts gewend is te stellen veel minder nuttig.

Ook zijn de testjes waarmee een huisarts standaard naar het geheugen kijkt erg gericht op schoolse vaardigheden. Terwijl van de eerste generatie Marokkaanse en Turkse migranten een deel nooit naar school is geweest, of maar heel weinig scholing heeft gehad.

Daarnaast is de taal een drempel, zo vertellen Papma en Carolien Smits van Pharos, het landelijk expertisecentrum gezondheidsverschillen. De huidige generatie ouderen met een migratieachtergrond is niet in Nederland opgegroeid en spreekt niet altijd goed genoeg Nederlands om met een arts over hun klachten te praten.

"Vaak helpen de kinderen of kleinkinderen, maar die spreken de taal van hun ouders of grootouders weer niet altijd echt goed" legt Jamila Lakjaa, consulent voor mingrantenouderen bij Wijkz in Den Haag, uit.

"Kinderen zijn bijvoorbeeld wel gewend om thuis met hun ouders te praten over koetjes en kalfjes, maar komen er bij het vertalen van een arts niet goed uit. Daardoor klopt de vertaling niet altijd. Bovendien is het voor kinderen ook psychisch heel zwaar om te moeten vertalen dat je ouders steeds minder zelf kunnen."

Uiteindelijk zorgt dit er samen voor dat het voor een huisarts moeilijker is om een goed beeld te krijgen van wat er aan de hand is. Daardoor worden volgens Papma migranten met dementieklachten soms weer naar huis gestuurd met de boodschap 'kijk het nog maar even aan'. "Ook denken huisartsen vaak nog dat doorverwijzen naar de geheugenpoli in het ziekenhuis bij deze groep geen zin heeft, omdat ze verwachten dat die ook de middelen niet hebben om deze ouderen te helpen."

Er zijn wel degelijk een aantal geheugenpoli’s in Nederland gespecialiseerd in ouderen met een migratieachtergrond. Dit geldt bijvoorbeeld voor de geheugenpoli van het Erasmus MC, waar Papma werkt. Op deze zogenaamde 'migrantenpoli' wordt bijvoorbeeld altijd met een tolk gewerkt en zijn de testen die bij de diagnose worden gebruikt ook aangepast op cultuur en opleidingsniveau.

In een standaardtest wordt bijvoorbeeld een afbeelding van stelten gebruikt. Iedere oudere die in Nederland is opgegroeid zal die herkennen. "Maar wat zijn stelten voor mensen die hier niet zijn opgegroeid, een paar stokken? Dit soort items hebben we vervangen."

De kennis over deze aangepaste tests heeft volgens Papma nog niet alle geheugenpoli’s bereikt. "Er zijn nog steeds echt schrijnende situaties waarin mensen met een migratieachtergrond worden getest op een manier die gewoon niet voor hen geschikt is. Daar worden wel conclusies uit getrokken. Dat kan helemaal niet." Papma en Smits pleiten er dan ook voor dat er op meer geheugenpoli’s de kennis en instrumenten komen om ouderen met een migratieachtergrond goed te kunnen helpen.

Ook vertelt Smits dat het zou helpen wanneer huisartsen makkelijker toegang hebben tot tolken en meer kennis hebben om met culturele verschillen om te gaan. Ouderenconsultente Lakjaa benadrukt dat het belangrijk is dat oudere migranten ook zelf goede informatie krijgen over dementie, zodat ze de eerste signalen beter herkennen en eerder hulp zoeken.

Onze onderzoeksjournalist Shannon Bakker wil beter begrijpen waar ouderen met een migratieachtergrond tegenaanlopen als ze zorg nodig hebben. Heb je een tip, mail dan naar tips@nu.nl.