Wereldwijd doet slechts een kleine 10 procent van zedenslachtoffers aangifte, zegt directeur Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld. "Voor degenen die het is overkomen, is een aangifte niet per se de grootste prioriteit", legt Bicanic uit. Een van de vele verklaringen daarvoor is dat niet iedereen zin heeft "in de rompslomp van een proces".

Degenen die de keuze maken om wel het pad van de rechtspraak te bewandelen, komt uit bij de zedenpolitie. Slachtoffers kunnen eerst in gesprek met een speciaal opgeleide rechercheur. In het gesprek vraagt de politie naar details, wordt de strafbaarheid ingeschat en krijgen slachtoffers uitleg over het doen van aangifte. Het is mogelijk om tijdens dezelfde afspraak meteen aangifte te doen, maar dat hoeft niet. Jaarlijks voert de politie bijna vijfduizend van dit soort gesprekken.

Ruim 58 procent van de slachtoffers die in gesprek is gegaan, doet vervolgens aangifte. Dit leidt tot meer dan 2.900 aangiftes per jaar. Een politiewoordvoerder zegt over de motivatie om aangifte te doen: "Bijvoorbeeld omdat slachtoffers vinden dat de verdachte straf verdient, erkenning willen voor wat hen is overkomen of om meer slachtoffers te voorkomen."

Wanneer een slachtoffer besluit af te zien van een vervolging, bijvoorbeeld vanwege loyaliteit naar de dader, bekijkt de politie samen met het Openbaar Ministerie (OM) of de situatie veilig genoeg is. De zedenpolitie mag besluiten de zaak toch voor de rechter te brengen, bijvoorbeeld wanneer het slachtoffer in gevaar zou zijn.

In de volgende fase volgt het opsporingsonderzoek van de politie. Sporen van het misbruik worden dan onderzocht. Dit kunnen ook digitale sporen zijn in bijvoorbeeld een telefoon. Daarnaast gaat de politie in gesprek met getuigen. "Dit hoeven niet altijd mensen te zijn die het strafbaar feit hebben zien gebeuren", zegt een politiewoordvoerder. "Belangrijke getuigen kunnen ook de mensen zijn met wie een slachtoffer heeft gesproken."

Tot slot wordt de verdachte benaderd of aangehouden. "We kunnen iemand ophalen in de woning, maar we kunnen ook iemand uitnodigen om zich op het politiebureau te melden", zegt de woordvoerder. Dit hangt ervan af of de verdachte bewijsmateriaal kan vernietigen en of er onderzoek nodig is in de woning. Ook houdt de politie er rekening mee of de dader en het slachtoffer elkaar kennen.

Het OM bekijkt het dossier en oordeelt of het naar de rechtszaal gaat. Is het bewijs overtuigend genoeg voor een rechter? Zou de dader snel in herhaling kunnen vallen als hij niet vervolgd wordt? Zijn er dringendere zaken? Dat soort vragen stelt een officier van justitie. Slachtoffers kunnen maanden wachten op de vraag of hun zaak behandeld gaat worden door een rechter. Zo niet, dan is het proces afgerond. Het dossier rondom de pleger wordt wel bewaard.

Het OM voegt aangiftes rondom één pleger samen in een strafzaak. In 2020 kwamen er 2.260 van dit soort zaken voorbij, waarvan het OM bijna de helft voorlegde aan een rechter. "Dat aandeel is al enkele jaren behoorlijk consistent. Ongeveer de helft van de zaken gaat naar de rechter", zegt een woordvoerder van het OM.

Een inzichtelijk beeld van de uitgedeelde straffen is er niet, aldus de Rechtspraak. "Vragen over hoe vaak een bepaald delict tot een veroordeling leidt zijn niet goed te beantwoorden", laat een woordvoerder desgevraagd weten. "We kunnen daarvoor geen voldoende betrouwbare cijfers uit ons registratiesysteem halen."

De maximale straf die op verkrachting staat, is twaalf jaar gevangenisstraf of een geldboete van 90.000 euro. Voor aanranding geldt een maximale straf van acht jaar cel of een geldboete van 90.000 euro.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt jaarlijks 100.000 slachtoffers van aanranding, verkrachting en misbruik. Als het begrip wordt uitgebreid naar "fysieke seksuele intimidatie" zoals ongewenste aanrakingen, dan is de groep slachtoffers nog veel groter. De politie registreert elk jaar bijna zesduizend zedenmisdrijven.