De komende twintig jaar zijn er 700.000 zorgmedewerkers extra nodig. Nu werken er zo'n 1,4 miljoen mensen in de zorg en in 2040 moeten dat er waarschijnlijk twee miljoen zijn om aan alle zorgvraag te kunnen voldoen.

Of om het wat naar voren te halen: volgend jaar is er naar verwachting een tekort van 80.000 mensen in de zorg en in 2025 zijn er 125.000 extra verpleegkundigen en verzorgenden nodig. In veel van die berekeningen is bovendien nog geen rekening gehouden met de gevolgen van de coronacrisis.

Om de stroom aan cijfers af te sluiten: nu werkt een op de zeven werkende Nederlanders in de zorg en in 2040 moeten dat er een op de vier zijn. Samengevat: er is nu al een enorm tekort aan zorgpersoneel en dat tekort wordt de komende jaren alleen maar erger.

"Veel zorgverleners vinden dat zij het mooiste vak van de wereld hebben", schreef de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving vorig jaar. Toch verliet in 2019 een op de tien zorgverleners de sector en dat was dus nog voor de coronacrisis.

Dat komt onder meer door de hoge werkdruk. Zorgpersoneel is in deze sector gaan werken omdat ze het leuk vinden om voor mensen te zorgen. Het is vaak hun passie. Door dat tijdgebrek vermindert het werkplezier.

"Het holt je mentaal uit", zei ic-verpleegkundige Marijn Vriends in oktober tegen NU.nl. "Je wilt naast iemand blijven zitten die bang is of iemand behoorlijk uit bed halen voor er familie komt. Dat gaat nu niet. Je gaat een beetje afsnijden om zoveel mogelijk werk te verzetten."

Die hoge werkdruk veroorzaakt dan weer een hoog ziekteverzuim. De zorg is de sector waar het ziekteverzuim het hoogst is. Dat heeft dan weer tot gevolg dat het werk op het bordje van minder mensen terechtkomt, wat weer tot een hogere werkdruk leidt. Op die manier ontstaat een vicieuze cirkel.

Ook het gebrek aan carrièreperspectief en een te laag salaris zijn redenen om de zorgsector te verlaten. Verpleegkundigen met een hbo-opleiding storen zich bijvoorbeeld aan het feit dat ze hetzelfde salaris krijgen als collega's met een mbo-opleiding.

Een ander voorbeeld daarvan is dat bepaalde verzorgenden minder betaald krijgen dan mensen met hetzelfde opleidingsniveau die in een andere sector werken, zoals bij de politie.

Een manier om het tekort aan zorgmedewerkers voor een deel op te lossen is het verhogen van de salarissen. Volgens de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) is het voor verzorgenden met een mbo niveau 3-opleiding lastig om economisch zelfstandig te zijn.

Ze werken vaak in deeltijd en meer werken levert lang niet altijd meer op, omdat bijvoorbeeld toeslagen dan wegvallen. Een hoger salaris zou helpen om te voorkomen dat verpleegkundigen in een andere sector gaan werken.

Het verlagen van administratieve taken kan de werkdruk ook verlagen en door verpleegkundigen meer eigen verantwoordelijkheid te geven wordt het plezier in het werk waarschijnlijk vergroot. Als verpleegkundigen het hebben over het beeld dat van hen geschetst wordt, vallen de woorden 'speelbal' en 'uitvoerder'.

"Voor verpleegkundigen wordt vaak bepaald hoe ze moeten werken, maar dat willen ze zelf doen", zegt Diederik Gommers, hoofd van de intensive care van het Rotterdamse Erasmus MC.

Verpleegkundigen willen ook graag meedenken over roosters op de werkvloer, "omdat zij het werk en de patiënten het beste kennen", constateerde de RVS. Roosters zouden dan ook flexibeler moeten worden, zegt Gommers. "Waarom beginnen alle verpleegkundigen altijd strikt om 7.45 uur? Sommigen willen eerst hun kinderen naar school brengen."

Daarnaast moet het inzetten van technologie verpleegkundigen werk uit handen nemen, zei Ernst Kuipers eerder deze maand tegen NU.nl. De voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) wil "slimme ICT-systemen" inzetten, die de behandeling van patiënten voor zorgpersoneel minder intensief maakt en de ligduur verkort.

Ook Gommers wil zich gaan inzetten voor digitalisering van de zorg op de ic.

Of het genoeg gaat zijn om het immense tekort aan zorgpersoneel volledig weg te werken, is de vraag, maar het kan in ieder geval wat helpen. Dat het belangrijk is dat we voldoende mensen in de zorg hebben, heeft de coronacrisis de afgelopen twee jaar wel aangetoond.

Vrijdag lees je meer over mentale gezondheid.
Hieronder lees je onze verhalen uit deze serie terug: